ÜÇ FİDAN'IN İDAMINA KARAR VEREN ALİ ELVERDİ HAYATINI KAYBETTİ!

Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Nolu Askeri Mahkemesi Başkanlığı yapan, 1971 yılında Deniz Gezmiş, Yusuf Arslan ve Hüseyin İnan'ın idamına karar veren emekli Tuğgeneral Ali Elverdi, yemek borusuna kaçan bir şey nedeniyle hayatını kaybetti.

'Anayasayı cebir yoluyla değiştirmeye teşebbüs' suçu ile yargılanmalarının ardından 9 Ekim 1971 tarihinde Deniz Gezmiş ve 17 arkadaşı hakkında idam kararı veren emekli Tuğgeneral Ali Elverdi, yemek borusuna kaçan bir şey nedeniyle hayatını kaybetti.

6 Mayıs 1972'de, Gezmiş, Arslan ve İnan'ın idamı sonrası "Ben yalnız adli değil siyasi kararlar da verdim" diyen dönemin sıkıyönetim mahkemesi başkanlarından emekli Tuğgeneral Elverdi'yle 17 Mayıs 1987 tarihinde Nokta dergisinin gerçekleştirmiş olduğu, "İdam Cezası Kaldırılsın" başlıklı dosyasında bulunan ve Bianet'in internete aktardığı söyleşi şöyle:

Menderes'ler Şehit, Deniz'ler Hain

1972 yılında Deniz Gezmiş, Yu­suf Aslan ve Hüseyin İnan hak­kında idam kararı veren Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi Başkanı Ali Elverdi, 15 yıl sonra idamlar ko­nusunda Güldal Kızıldemir 'in so­rularını yanıtladı. Elverdi, aslında gaddar bir insan olmadığını, ica­bında bir yılanı bile yakalayıp sev­diğini, söyleşiye eklememizi özellikle istedi.

Nokta: Batı ülkelerinin hemen hemen tümünde idam cezası kalk­mış durumda. Türkiye'de idam cezasının tartışıldığı şu günlerde, siz olaya nasıl bakıyorsunuz?

Elverdi: Bizim Avrupa'dan farklı durumlarımız var. Soydan gelen bir kin davası, var, üstelik bizim dinimizin icabı da var. Kı­sasa kısas, yani yapana yapılır. Öldürdüyse canı alınır. Bu doğru­dur demiyorum ama, doğruymuş gibi davranan çok Türkiye'de.

Nokta: Söylediğiniz bu kısasa kısas anlayışı siyasi nedenle idam­ları pek açıklamıyor.

Elverdi: İlle de kısas diye bir şey yok. Öldürmeyene de idam ce­zası verilir. Mesela vatan haini, vatanının sırlarını bir ülkeye sat­mış. Veya ideolojisi öyle istiyor, kendisi aslen Türk değil, karışık. Buna da idam cezası verilir.

Nokta: Türkiye'de farklı dö­nemlerde siyasi nedenlerle idam edilen kişilerin tümünü vatan ha­ini olarak mı görüyorsunuz?

Elverdi: Hayır. Menderes'lerin-ki demokratik ve tarafsız bir mah­keme değildi. Onlar uydurma mahkemelerdi. Köpek davası, be­bek davası derken üç kişiyi şehit ettiler, asmadılar. İdam hükmü değil bu.

Nokta: Siz Menderes'ler için şe­hit edildiler diyorsunuz, Talat Aydemir'ler ve Deniz Gezmiş'ler için de aynı görüşü savunan kesimler var. İdam cezaları şu veya bu şe­kilde tartışılıyor...

Elverdi: Menderes'ler vatan ha­ini olarak ne yaptılar? Onları asan ihtilaldi.

Nokta: O zaman Deniz'leri asan da 12 Mart idi denebilir mi?

Elverdi: Denemez. 12 Mart'tan sonra sıkıyönetim geldi, anarşist­ler yakalandı ve ortalık düzeldi. Ama, seçimlerden sonra afla yi­ne hapishaneleri boşalttılar.

Nokta: Deniz ve arkadaşları bir başka mahkemede yargılamaydı­lar, gene idam edilirler miydi?

Elverdi: Evet. Çünkü yaptıkları eylem 146/1'in üzerine oturuyor. İstanbul'da mahkemeler netice­lenmeden sıkıyönetim kalktı, af çıktı dosyalar toplandı. Ertuğrul Kürkçü bizim mahkememizde yargılandı, İstanbul'a havale edil­di. Afla birlikte Ertuğrul Kürkçü müebbede çevrildi. Aslında idam cezası almıştı.

Nokta: Sonuçta ortaya çıkan farklılıkları nasıl değerlendiriyor­sunuz? Örneğin Ertuğrul Kürkçü'nün idam edilmemesi adlî bir hata mıydı?

Elverdi: Tabii, milli irade, o kurtulmuş, öbürü kurtulamamış.

Nokta: Deniz'lerin ölmesi de şanssızlık o zaman.

Elverdi: O zaman şanssızlıktır diyebiliriz. Şanssızlık ama, adalet­te böyle hadiseler çoktur.

Nokta: Bu "şanssızlık" sizce ne yarar sağladı?

Elverdi: O bir ibret-i müessese olmuştur. Onlar asıldıktan sonra hadiseler durmuştur.

Nokta: Hadiseler gerçekten durdu mu?

Elverdi: Yüzlerce dosya mahke­mede durdukça olaylar durmaz. 0 dosyalar Meclis'te bekletilmeyip infaz edilse, bakın nasıl durur. Bunların sürüncemede bırakıl­maması gerekir.

Nokta: Yani sizce 146/1 çok zorunlu ve gerekli bir madde mi?

Elverdi: Elzemdir. 146/1 olma­sa, erken kalkan eline silahını alır ihtilal yapar.

Nokta: 146. Madde'nin uygu­lanmadığı ülkelerde insanlar sa­bahları erken kalkıp ihtilal mi ya­pıyorlar?

Elverdi: Onlar bizim gibi ülke­ler değil. Bizim komşularımız ara­sından bir tek dostumuz var mı?

Ali Elverdi kim?

1924 yılında Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesinde doğan Elverdi, liseyi bitirdikten sonra Harp Akademisi'ne girdi. Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra tuğgeneral rütbesine kadar Yükselen Elverdi, 12 Mart 1970 darbesinde Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi Başkanlığı'nı yaptı. Darbenin ardından 4'üncü ve 5'inci dönemde Adalet Partisi milletvekili oldu. Elverdi, 1980 yılında "Bu Vatana Kastedenler" başlıklı bir kitap da yayımladı