NASIL PATRON OLDULAR? BAŞARIYA GİDEN YOL NE?

Kimisi doğuştan şanslı, önüne her türlü imkan sunulmuş, kimileri de dişleriyle tırnaklarıyla kazıyarak gelmişler bugünlere. Bazıları çocuk yaşta çalışmak zorunda kalmış, hikayeleri romanlara taş çıkartacak cinsten, bazılarınınki ise tam bir girişimcilik öyküsü.

Örneğin Altur’un sahibi Abdurrahim Albayrak, Almanya’da biriktirdiği paralarla İstanbul’a gelip minibüsçülük yapmış, Reis Gıda’nın sahibi Mehmet Reis, 7 yaşından itibaren bulaşıkçılık, çaycılık ve Ramazan davulculuğu da dahil pek çok işte çalışmış. Intercity Rent a Car’ın sahibi Vural Ak, bir nalburda tezgahtarlık ve şoförlük yapmış. Richmond otelleri ve Capitol’un sahibi Mustafa Aksoy bir kunduracıda çalışmış, Xerox’un genel müdürü Mehmet Sezgin tezgahtarlık ve garsonluk gibi bir sürü iş yapmış. Finansbank’ın ve Fiba Grubu’nun kurucusu Hüsnü Özyeğin ise ABD’de üniversitede okuduğu dönemde çalışmış. Harvard’da hamburger satan bir büfe işleten Özyeğin, hayatta ilk gerçek işinin bu olduğunu söylüyor.

Hepsi bugün geldikleri pozisyonlarda ilk işlerinin çok önemli olduğunu söylüyorlar. İş adamları ilk iş deneyimlerini anlattılar.

Koç ve Sabancı nasıl başladı?
Türk iş dünyasının efsanevi iş adamlarından Vehbi Koç, iş hayatına bir bakkal dükkanında, Hacı Ömer Sabancı ise pamuk işçisi olarak başladı.
Vehbi Koç, (1901-1996) Ankara’nın Çoraklık semtinde dünyaya geldi. 1914’te Ankara İdadisi’ne (lise) giren Koç, 15 yaşında İdadi’yi bitirmeden tasdikname aldı. 1917’de dedesiyle ve babasıyla görüşerek esnaflığa başlayan Koç, Karaoğlan Caddesi’nde oturdukları evin altındaki dükkanı bir sandık ayakkabı lastiği, bir sandık şeker, birkaç teker kaşar peyniri, zeytin, makarna gibi mallarla bakkal dükkánı haline getirdi. Onun görevi, dükkanı açmak, süpürmek, tozlanan malları temizlemek, müşterilerin aldığı malları tartmak ya da saymak, mangalı yakmak, camekanları temizlemekti. Ardından kösele işine giren Koç, sonrasında otomobil ve petrol işine girdi. 1938’de Koç Ticaret Anaonim şirketini kurdu. Ardından Demirdöküm, Türkay (şimdiki adıyla Kav), Arçelik, Otosan, Aygaz’ı kurarak hızla büyüdü. 1963 yılında Koç Holding’i kurdu. Vehbi Koç, 1984 yılında Koç Holding İdare Meclisi Başkanlığı’nı oğlu Rahmi Koç’a devretti ama, çalışmayı bir an bile bırakmadı. 1900’lerde, küçük bir bakkal dükkanından yola çıkan Vehbi Koç, dünya çapında bir topluluk yarattı.
Sabancı Holding’in kurucusu Hacı Ömer Sabancı (1906-1966), Kayseri’nin küçük bir köyünde doğdu. 13 yaşında babasını kaybettikten bir kaç yıl sonra, talihini denemek için köyünden ayrılan Hacı Ömer, 450 kilometrelik yolu yaya olarak katederek pamuk diyarı Adana’ya göç etti. Yeni hayatına pamuk işçisi olarak başlayan Hacı Ömer, kısa sürede işçi müteahhitliğine başladı, bir iki yılda yaptığı tasarruflarla pamuk ticaretinde mütevazı bir iş kurdu. O dönemde yanında çalışan işçiler Hacı Ömer’i "Ağa" diye çağırmaya başladılar.
Hacı Ömer Sabancı önderliğinde sonraki yıllarda sırasıyla Akbank, Bossa un ve çırçır fabrikası, Bossa tekstil fabrikası, Oralitsa, Aksigorta ve Teknosa kuruldu.

*** ***

İlk gerçek işi büfe işletmeciliğiydi
Finansbank’ın kurucusu Hüsnü Özyeğin de okurken çalışanlardan. Özyeğin, 1 Nisan 2009’da Capital’den Rauf Ateş’e verdiği röportajında ilk işine 6 yaşında dedesinin mağazasında çıraklık yaparak başladığını söylüyor. Robert Kolej’de okuduğu dönemde ise İstanbul’a gelen bir Japon fuar gemisinde tercümanlık yapmış. ABD’de Oregon Eyalet Üniversitesi İnşaat Bölümü’nde okuyan ve Harvard’da master yapan Özyeğin, Amerika’da eğitim gördüğü dönemde yaz kış çalışmış. İnşaat mühendisliği stajyerliğinden, garsonluğa pek çok işte çalışmış.
İlk işini ise Harvard’daki ikinci yılında kurmuş. Harvard’da bir snack bar (büfe) çalıştıran Özyeğin, hayatta ilk gerçek işinin bu olduğunu söylüyor. Özyeğin, "Üniversitede birkaç iş vardı. Biri gazete dağıtmaktı. Bir kiosk vardı, sigara falan satılırdı. Bir başkası hafta sonlarında talebelere hamburger falan satan snack bar’dı. Haftasonları üniversite kampusunda yemek olmazdı. Talebeler için kabus gibiydi, doğal olarak bu snack bar’a gelirlerdi. İşte ben burayı işletmiştim. Hayatta ilk gerçek işim buydu" diyor.
Özyeğin gençlere şu tavsiyede bulunuyor: "Bir kere çok çalışmaları lazım. Hiçbir şey çalışmadan olmuyor. Meraklı olmaları, okumaları lazım. Sadece üniversitede okumaktan söz etmiyorum. Çevrelerini iyi takip etmeleri gerek. Üniversite hayatında çok iyi bir network, arkadaşlık, dostluk kurmaları lazım. Bunlar, iş hayatında çok önem kazanan şeyler oldu. Sabırlı olmaları, yılmamaları da önemli. Yüz metre değil, maraton koşmaları lazım. Hayat da bir maraton aslında. Yaşlandığınızda hayat kısa geliyor, ama aslında hayat çok uzun. Maraton koşmaları lazım."

*** ***

Kunduracı çırağıydı turizmin patronu oldu
Richmond otelleri ve Capitol Alışveriş Merkezi’nin sahibi Aksoy Group’un kurucusu Mustafa Aksoy henüz 11 yaşındayken kunduracı çırağı olarak atıldı iş hayatına. Askere gidene kadar da Kapalıçarşı’da bu ayakkabıcı dükkanında çalıştı.
Aynı zamanda akşamları İngilizce ve daktilo kurslarına giderek kendini geliştiren Aksoy, o günleri şöyle anlatıyor: "O zaman Küçükçekmece’de otururduk, iş çıkışı kursa gider gece 1’de eve gelir, sabah 7’de tekrar işe koyulurdum. 3-4 yıl böyle kurslara gittim. Lisan öğrendim."
Aksoy, askerden sonra çalıştığı yer olan Kapalıçarşı’ya dönüp, deri ceket alan turistleri gördüğünde deri dikip satan bir mağazada tezgahtar olarak işe başladı, 6 ay sonra patrona gidip dericilik yapmak istediğini söyledi. Patronu 5 mağazasından birisini Mustafa Aksoy’a tahsis etti, ona sermaye de verdi, bu sayede Mustafa Aksoy dericiliğe başladı. Aksoy, dükkan hanın içinde olduğundan Kapalıçarşı’ya gidip turistleri çevirerek onları içeri girmeye ikna etmeye çalışıyordu.
İlk ihracatını 1974’te ABD’ye yaptı. Kapalıçarşı’da tesadüfen tanıştığı bir Amerikalı mağazacıya deri ceket ihraç eden Aksoy, ardından Almanya’da ihracata başladı. Bu sırada derici dükkanındaki hissesi yüzde 20’den yüzde 50’nin üstüne çıkınca ayrılıp kendi işini kurdu.
1977’de Beyazıt’ta bir mağaza açarak kumaş konfeksiyon işine girdi. Sık sık kendisinden alışveriş yapan Rahaat isimli bir Iraklı ile tanıştı. Onun ısrarıyla, 1978’de Türkiye’nin de ilk kez katıldığı Uluslararası Bağdat Fuarı’na katıldı. "Irak’ta her ailede 5 çocuk var, o nedenle hep çocuk kıyafetleri gönderdim. Fuarda 250 bin dolarlık hayatımın ilk büyük siparişini aldım. Sevine sevine Türkiye’ye geldim. Böylece 7 yıl boyunca, buraya konfeksiyon ihraç ettim. İhracatta 5 milyon doları geçtiğim için 9 yıl boyunca İTO’dan altın madalya aldım."

Turizme teşvik indirimi hayatını değiştirdi
Mustafa Aksoy, ihracattan kazandığı parayı gayrimenkule yatırıyordu: "10 kazandıysam 15’e gayrimenkul alıyordum ki daha çok çalışayım." Böylece 1988’de İstiklal Caddesi’ndeki Richmond Otel’in arsasını aldı. O zaman iş hanı yapmayı planlıyordu, turizmin t’sinden bile haberi yoktu. Tam da bu sırada turizme teşvik indirimleri başladı. Aksoy bu indirimlerden yararlanmak için binayı otele çevirdi. Hemen yanındaki binayı da katarak 1992’de Richmond İstanbul Otel’i açtı. Ardından Pamukkale’de yarım kalmış 350 odalı bir oteli satın alıp, yanındakiyle birleştirerek 1993’de Richmond Pamukkale Thermal’i, 1995’de Richmond Efes’i, 2000’de Richmond Pamukkale Spa’yı ve Richmond Nua Wellness Center’ı açtı.
Bu arada 1979’da aldığı arsalardan biri de Capitol Alışveriş Merkezi’nin arsası oldu. Galeria’dan esinlenen Aksoy 18 Eylül 1993’de Türkiye’nin ikinci alışveriş merkezini açtı.

*** ***

İşe bir minibüsle başladı
Bugün 8 bin araçlık filosuyla 100 bin çalışana personel taşıma hizmeti veren Altur’un patronu Abdurrahim Albayrak, çocukluğundan beri çalışmış, para kazanmak için yapmadığı iş kalmamış. Kendi deyimiyle para kazanma hırsı onun geninde var.
Abdurrahim Albayrak, 1954 yılında Rize’de doğdu. On yaşından itibaren hem okula gitti hem de okul çıkışı ve tatil günlerinde babasının bakkal dükkanında satış yapıp, briket atölyesinde briket kesti. Aynı zamanda simit ve kestane sattı. 1968 yılında babası Almanya’ya gidince, "bak babası Almanyaya gitti kendisi akşama kadar top oynuyor, akşama kadar kahvehanelerde oturuyor" demesinler diye daha çok çalıştı. Evlerinin önündeki dereden çakıl çıkartıp, sepetle sırtında taşıdı, bunlarla tekrar briket ve künk kesti.
15 yaşına geldiğinde kendi kamyonlarıyla Rize merkeze kum ve çakıl götürmeye başladı. Babası Almanya’dan Türkiye’ye dönünce oğlunun yaptıklarına inanamayıp hayretler içinde kalmış. Abdurrahim Albayrak o günü şöyle anlatıyor: "Atölyemizin bahçesinde 15 bine yakın briketin istif halinde hazır olduğunu görünce çok duygulanarak beni iki yanağımdan öptüğü anı hiç unutmayacağım. O hırs ve azimle babam atölyeyi çok iyi paraya satıp, beni Almanya’ya işçi olarak götürebilmek için mahkeme kararıyla yaşımı büyüttü."

Muzu, çikolatayı bilmiyordum
Babasıyla Almanya’nın Frankfurt şehrine giden Albayrak, şehre varınca yaşadığı şaşkınlığı şöyle anlatıyor: "Muzu tanımıyor çikolatayı bilmiyordum. Hele hele hayatımda alafranga tuvalet görmemiştim, hatta defalarca babama tuvaleti sormama rağmen içeri gidip tuvalet göremediğimde sıkıla sıkıla babama tekrar sordum; o ilk gün çok zor anlar yaşamıştım."
Abdurrahim Albayrak, Almanya’da inşaatlarda demir işçisi olarak çalışmaya başlamış, paydostan sonra her akşam 2 saat mesai yapıp inşaatın el arabası, kürek vb. aletlerinin temizliğini yapıyor, daha sonra barakaya giderek babasına taze fasulye, kuru fasulye, pilav gibi yemekler hazırlıyor, babasıyla kendinin çamaşırlarını yıkayıp kurutuyordu. Cumartesi pazar günleri ise evlere gidip bahçe düzenlemesi, badana gibi işler yapıyor ve bunun karşılığında peşin para alıyordu. Ay sonunda babasından çok para kazanıp parasını bankaya yatırıyordu.

Askerde de boş durmamış
Uzun zaman sonra Türkiye’ye dönmek isteyince babası karşı çıkmış, ama o ısrarla Türkiye’de de bu şekilde çalışarak çok para kazanacağını söyleyerek Türkiye’nin yolunu tutmuş. Dönünce Almanya’da biriktirdiği parasıyla İstanbul Habibler’de bir arsa satın almış. Vatani görevini tamamlamak için askere giden Albayrak, askerde de boş durmamış. Askerlerin ayakkabılarını boyayıp para kazanmış.

Taşı toprağı altın İstanbul
Askerden sonra, baba ocağına dönüp bir minibüs satın alan Abdurrahim Albayrak, taşı toprağı altın diyerek İstanbul’un yolunu tutmuş. Edirnekapı, Beşyüzevler, Sultançiftliği, Habibler, Kayabaşı ve Şamlar hattında çalışmaya başlamış. Sabah 6’da kalkıp gece 12’ye kadar çalışıp 1.000 lira kazanmadan yatmamayı kendine şart koymuş. Bu parayı ertesi gün bankaya yatırıyor ve 30 günde 30.000 lira biriktiriyormuş. 13 ay sonra babası Almanya’dan izne gelip de banka cüzdanını görünce şaşkınlığını gizleyememiş ve ertesi gün borçsuz bir minibüs satın almışlar. 8 ay sonra üçüncü minibüslerini satın almışlar. Albayrak, "Allah yürü ya kulum demişti. İyi para kazanıyorduk, işlerimiz iyiydi, mutluyduk" diyor.

1977 yılında Altur’u kuran Albayrak, "Hedefim, taşımacılık filosu kurmak ve sürekli yeniliklere adapte olarak kendimi ve firmamı geliştirmekti. Para kazanma azmi bir insanın geninde olur bu da benim genimde vardır. Allah herkese nasip etsin" diyor.



Milliyet