İşte Erdoğan’ın Başkanlık taslağı! Başbakan yok..
Milliyet yazarı Güngör Uras, AK Parti’nin Nisan 2013’te TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu Başkanlık Sistemi Taslak Metni’ni bugünkü köşesine taşıdı.
Taslak için “Sayın Erdoğan’ın nasıl bir Başkanlık Sistemi
beklentisi içinde olduğu anlatılıyor” yorumunda bulunan Güngör
Uras, Başkan ne yapacak? Başbakan olmayacak mı? sorularının
yanıtını verdi.
Güngör Uras’ın “Ayşe Hanım Teyzem Başkanlığı Sordu” başlıklı
bugünkü yazısından bölümler şöyle:
“…
İş başa düştü. Araştırdım.
AKP’nin 2013 Nisan ayında TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu
taslağı buldum.
Bu taslakta, Sayın Erdoğan’ın nasıl bir Başkanlık Sistemi
beklentisi içinde olduğu anlatılıyor.
AKP’nin TBMM’ye sunduğu taslağa dayalı olarak nasıl bir başkanlık
sistemi istendiğini özetleyeceğim.
BAŞKAN NE YAPACAK?
AKP tarafından 2 yıl önce TBMM’ye sunulan taslağın Üçüncü Kısım,
Devletin Temel Organizasyonu, İkinci Bölüm, Yürütme, Birinci Alt
Bölüm, Başkan başlığı altında başkanlık sisteminin esasları
sıralanmaktadır.
Taslağa göre, Başkan, kırk yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış
ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından,
halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır. Bir kimse en
fazla iki defa Başkan seçilebilir.
Son genel seçimde en az yüzde beş oranında oy almış olan siyasi
partiler ile en az yüz bin vatandaş başkanlığa aday
gösterebilir.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan
aday Başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa,
bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu
oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli
oyların çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur.
Başkan devletin ve yürütmenin başıdır. Yürütme yetkisi Başkan’a
aittir.
Başkan, yürütmenin başı olarak genel/(iç ve dış) siyaseti
yürütür.
- TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
- Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
- Başkanlık kararnamesi çıkarmak,
- Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini
göndermek (Büyükelçileri ve konsolosları belirlemek ve atamak),
Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini
kabul etmek,
- Milletlerarası antlaşma akdetmek ve yayınlamak,
- Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığı’nı temsil etmek,
- Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek,
- Kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek,
- Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve sıkıyönetim veya
olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak,
- Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek,
- Üniversite rektörlerini seçmek,
- Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin
yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Hâkimler ve Savcılar
Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçmek. Başkanın yetki ve
görevleri arasındadır.
Başkan, genel siyasetin yürütülmesinde ihtiyaç duyduğu konularda
Başkanlık kararnamesi çıkarabilir. Başkan, kanunların uygulanmasını
sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler
çıkarabilir.
Taslağın Dördüncü Alt Bölümü ile Başbakanlık makamı ve bakanlık
uygulamasına son verilmektedir.
Başbakanın yerini Başkan Yardımcısı almaktadır. Başkanın oy
pusulasında Başkan Yardımcısı adayı olarak yer alan kişi Başkanı
seçildiği anda Başkan Yardımcılığına seçilir.
Başkan Yardımcısı milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tâbi olur
ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve dokunulmazlığına ilişkin
hükümlerden yararlanır.
Başbakanlık makamı kaldırıldığı için Bakanlar Kurulu müessesesi de
ortadan kalkmaktadır. Daha önceleri Başbakan tarafından atanan
bakanlar Başkan’ın “Devlet Sekreterleri” statüsünü almaktadır.
(Ek bilgi: Fransa’da Yan Başkanlık Sistemi uygulamasında Başbakan
olduğu için, hükümet bakanlardan oluşuyor. Bakanlar Kurulu var.
ABD’deki Tam Başkanlık Sistemi’nde başbakan yok. Bu nedenle
bakanlık mevkii de yok. Başkan, bakanların görevini yapmak üzere
Secretery of Treasury Hazine Sekreteri gibi devlet sekreterleri
atıyor. Anayasa değişir, bizde de tam Başkanlık Sistemi’ne
geçilirse, bakanların yerini “Devlet Sekreterleri” alacak.)
Taslağa göre, bakanların yerini alacak Devlet Sekreterleri, Başkan
tarafından atanır ve görevden alınır.
Devlet Sekreterleri’nin milletvekili seçilme yeterliliğine sahip
olması gerekir. TBMM üyeleri ve yedek milletvekilleri, bu statüleri
sona erse bile sekreter olarak atanamazlar.
(Bu anlatıma göre sekreterler TBMM üyeleri dışından
atanacaktır.)
Her Devlet Sekreteri, Başkan’a karşı sorumludur. Sekreterliklerin –
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile
teşkilât yapısı, Başkanlık Kararnamesi ile düzenlenir. Türkiye
Büyük Millet Meclisi ve Başkanlık seçimleri beş yılda bir aynı
günde yapılır. Bunlar sistemin esasları.“