Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) - Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları 5 Aralık 1927'de tedavüle çıkarıldı.

Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk banknotlar idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği Tanzimat döneminde, reformların finanse edilmesi amacıyla basıldı.

İlk Osmanlı banknotları Abdülmecit tarafından 1840 yılında "Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere" (Para Yerine Geçen Kağıt) adıyla hazine bonosu niteliğinde çıkarıldı.

Elle yapılan ve resmi mühür taşıyan bu paralar, 1842 yılından itibaren matbaada bastırılmaya başlandı.

Osmanlı Devleti, 1915 yılından itibaren de dört yıl boyunca 160 milyon liranın üzerinde banknot çıkardı. Bu banknotlar "evrak-ı nakdiye" adı altında Türkiye Cumhuriyeti’ne intikal etti.

Evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyetin ilk yıllarında para bastırılamadığından 1927 yılı sonuna kadar tedavülde kaldı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, 30 Aralık 1925'te kabul ettiği kanunla devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle yeni banknotların bastırılmasına karar verdi.

Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyon 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1.000 liralık kupürlerden oluşan banknotların basılmasını kararlaştırdı.

Filigranlı kağıtlara kabartma olarak basılan banknotlar, 1 Kasım 1928 Harf Devrimi'nden önce bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazıldı.

Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler, 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekildi. Türkiye Cumhuriyeti'nin bu ilk banknotları ise 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarıldı.

- Belli başlı öteki olaylar

5 Aralık

1492- Kristof Kolomb, Haiti'yi keşfetti.

1791- Besteci Wolfgang Amadeus Mozart Viyana'da öldü.

1901- Çok sayıda çizgi filme imza atan Walt Disney, Chicago'da doğdu.

1920- TBMM'de "Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Grubu" kuruldu, Mustafa Kemal Grup Başkanlığı'na seçildi.

1921- Britanya İmparatorluğu, İrlanda devrimci grubu Sinn Fein ile anlaşmaya vardı ve İrlanda bağımsız bir devlet oldu.

1923- Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.

1926- İzlenimcilik akımının kurucularından Fransız ressam Claude Monet öldü.

1927- Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar, güven mektubunu sundu.

1927- Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları tedavüle çıkarıldı.

1933- ABD'de 14 yıldır devam eden içki yasağı kaldırıldı.

1934- Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı tanındı.

1945- Gazeteci ve iktisatçı Profesör Suphi Nuri İleri öldü.

1950- Milli Savunma Bakanlığı, Kore'deki askerlerin yüzde 10'unun kaybedildiğini açıkladı.

1978- Sovyetler Birliği, Afganistan ile 20 yıllık dostluk anlaşması imzaladı.

1987- Cibali Tütün Fabrikası yandı.

1997- Irak'ın kuzeyinde bazı kamplara yerleşerek kış mevsimini geçirmeye hazırlanan teröristlere karşı "Süpürme Harekatı" başlatıldı.

1998- Gazeteci Erhan Akyıldız, kalp krizi sonucu vefat etti.

2003- Türk Telekomünikasyon AŞ'nin hızlı internet uygulaması ADSL kullanıma açıldı.

2013- Bir dönem İzmir Devlet Tiyatrosu Müdürlüğü de yapan tiyatrocu Fikret Tartan, tedavi gördüğü hastanede 76 yaşında hayatını kaybetti.

2013- Güney Afrika’nın efsanevi lideri Nelson Mandela, 95 yaşında hayata gözlerini yumdu. Mandela, 10 gün süren anma törenlerinin ardından, çocukluk ve emeklilik yıllarını geçirdiği Kunu köyündeki aile mezarlığında toprağa verildi.

6 Aralık

343- "Aziz Nicholaos" ya da "Noel Baba" olarak da bilinen ve Antalya'nın Kale ilçesine bağlı Demre beldesinde yaşayan Aya Nikola 65 yaşında öldü.

1492- Kristof Kolomb altın araştırmaları yapmak için Santa Domingo Adası'na vardı.

1862- ABD Başkanı Abraham Lincoln, Minnesota'daki Sioux isyanına katılarak tutuklanan 303 Kızıldereli'den 39'unun asılmasına karar verdi. İdamlar 26 Aralıkta infaz edildi.

1877- Thomas A. Edison ilk ses kaydını yaptı.

1936- Çok sayıda şiiri bestelenen Şair Leyla (Saz) Hanım öldü.

1938- Fransa ve Almanya dostluk anlaşması imzaladı.

1940- Yunanistan, Arnavutluk'ta Premete kentini işgal etti.

1941- İngiltere, Romanya, Macaristan ve Finlandiya'ya savaş ilan etti.

1959- ABD Başkanı Eisenhower, resmi bir ziyaret için Türkiye'ye geldi.

1971- Hindistan, Pakistan'dan bağımsızlığını ilan eden Bangladeş Demokratik Cumhuriyeti'ni tanıdığını açıkladı.

1972- Yazar, gazeteci Adnan Veli Kanık 56 yaşında öldü.

2007- Heykeltıraş Prof. Dr. Tankut Öktem, Üsküdar'daki trafik kazasında öldü.

2013- Yargıtay 9. Ceza Dairesi, İstanbul'daki şantaj ve askeri casusluk davasında, sanıklar İbrahim Sezer, Yücel Çipli, Şafak Yürekli'nin aralarında bulunduğu 43 sanık hakkında verilen mahkumiyet ve beraat kararlarını onayladı.

2013- Ürdün, BM Güvenlik Konseyi üyeliğine seçildi.

2015- Çorum'da ev için yapılan temel kazısı sırasında Roma dönemine ait yaklaşık bin 900 yıllık lahit bulundu.

7 Aralık

1842- New York Filarmoni Orkestrası ilk konserini verdi.

1894- Süveyş Kanalı'nı hayata geçiren Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps öldü.

1921- Sadrazam Sait Halim Paşa, Roma'da bir Ermeni tedhişçi tarafından öldürüldü.

1925- İstiklal Mahkemesi, Erzurum'da çalışmalarına başladı.

1932- Muhsin Ertuğrul'un "Bir Millet Uyanıyor" filmi gösterime girdi.

1941- Japon uçakları Amerikan deniz üssü Pearl Harbor'u bombaladı. 5 savaş gemisi, 14 gemi, 200 uçak kaybedildi, 2400 kişi öldü.

1944- Reşat Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü çıktı.

1956- "Çalıkuşu"nun yazarı Reşat Nuri Güntekin 67 yaşında Londra'da öldü.

1958- İstanbul'da sokaklarda "hoola-hoop" (hulahop) çevirmek yasaklandı.

1972- Apollo 17 uzay mekiği, Cape Canaveral Uzay Üssü'nden fırlatıldı.

1974- "Hayali Küçük Ali" olarak tanınan Karagöz oynatıcısı, yazar Mehmed Muhiddin Sevilen 88 yaşında öldü.

1979- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil uğradığı saldırıda 58 yaşında hayatını kaybetti.

1988- Nemrut Dağı Ulusal Parkı açıldı.

1988- Ermenistan'daki depremde yaklaşık 100 bin kişi öldü.

1991- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun (DİSK) Genel Kurulu 11 yıl aradan sonra toplandı.

1992- Fotoğraf sanatçısı yönetmen Şahin Kaygun 41 yaşında vefat etti.

1993- Ressam Abidin Dino 80 yaşında öldü.

2002- Türkiye güzeli Azra Akın, Londra'da yapılan yarışmada Dünya Güzeli seçildi.

2004- Sahnede kaza sonucu komaya giren tiyatro sanatçısı Eren Uluergüven'e beyin ölümü tanısı konuldu. Uluergüven'in organları hastalara nakledildi.

2006- Cargill, Bursa 1. İdare Mahkemesinin "yürütmeyi durdurma" kararı üzerine 47 gün ara verdiği üretime yeniden başladı.

2009- Teröristlerin Tokat'ın Reşadiye ilçesi Sazak köyü yakınında düzenledikleri saldırıda 7 asker şehit oldu, 3 asker yaralandı.

8 Aralık

1808- Napolyon Bonapart komutasındaki Fransız ordusu Madrid'e girdi.

1911- Mustafa Kemal, Bingazi-Derne-Tobruk bölgesinde yerli halkı örgütleyerek, İtalyan kuvvetlerine karşı başarılı direnişlerde bulundu.

1941- Amerika ve İngiltere, Japonya'ya savaş ilan etti.

1948- Birleşmiş Milletler, Güney Kore'nin tanınmasını onayladı.

1967- Kıbrıs'taki kriz sonrasında Yunan askerlerinin adadan tahliyesine başlandı.

1980- Şarkıcı John Lennon bir hayranı tarafından öldürüldü.

1987- 9. Nantes 3 Kıta Film Şenliği'nde büyük ödül Ömer Kavur'un "Anayurt Oteli" filmine verildi.

1992- TBMM, Somali'ye asker gönderilmesini kararlaştırdı.

1995- Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) kuruldu.

2000- Uluslararası Halter Federasyonunun Atina'daki kongresinde ilk kez bir sporcu olarak Naim Süleymanoğlu asbaşkanlığa seçildi.

2015- ABD'de Cumhuriyetçilerin başkan aday adaylarından Donald Trump, göçmen ya da turist olarak ülkeye girmek isteyen Müslümanların alınmaması çağrısı yaptı.

9 Aralık

1893- İstanbul'da günlerdir süren soğuk hava yüzünden Haliç dondu.

1917- Kudüs, İngiliz ordularının işgal etmesiyle Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı.

1923- İstanbul'da, Ağa Han'ın Başbakan İsmet Paşa'ya gönderdiği mektubu yayımlayan gazeteciler tutuklandı.

1925- Yerli kumaştan elbise giyilmesi kanunu çıktı.

1926- Darülelhan'da (konservatuar) Türk müziği öğretimine son verildi.

1928- Latin harfleriyle ilk mezar taşı dikildi. Avukat Ali Kemal Bey, annesi Aliye Hanım'ın mezar taşını Latin harfleriyle yazdırdı.

1938- Başkent Ankara'nın yeni tren garı hizmete açıldı.

1945- Fenerbahçe, Yunanistan'ın Enosis takımını 5-1 yendi.

1949- Birleşmiş Milletler, Kudüs'te yönetimi aldı.

1950- Harry Gold, II. Dünya Savaşı sırasında atom bombasının sırlarını Sovyetler Birliği'ne verdiği için 30 yıl hapisle cezalandırıldı.

1952- Tiyatro sanatçıları Ruhi Su, Ulvi Uraz, Aclan Sayılgan, Kemal Bekir Özmanav, Süheyl Terek tutuklandı. Sanatçıların Paris'te faaliyet gösteren "İleri Jön Türkler" örgütüyle ilişkileri olduğu iddia edildi.

1957- Kurtuluş Savaşı komutanlarından emekli Tümgeneral Ali İhsan Sabis öldü.

1987- Gazze Şeridi'ndeki Cebaliye mülteci kampına İsrail askerinin saldırısı ile "intifada"nın ilk şehitleri verildi.

1997- Soprano Zehra Yıldız, beyin kanaması sonucu öldü.

1999- Düzce'nin il, Kaynaşlı ve Derince'nin ilçe yapılmasına ilişkin Kanun Hükmünde Kararname Resmi Gazete'de yayımlandı.

2003- Eski Başbakan Mesut Yılmaz ile Eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer hakkında, Türkbank ihalesine fesat karıştırdıkları gerekçesiyle Meclis Soruşturması açıldı.

2004- STFA Grubunun kurucularından Fevzi Akkaya, 97 yaşında vefat etti.

2007- Türk-İş'in 20. Genel Kurulu'nda genel başkanlığa son yönetimde genel sekreterlik görevini yürüten Mustafa Kumlu seçildi.

2007- "İktisadın duayeni" olarak tanınan Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 81 yaşında İstanbul'da tedavi gördüğü hastanede vefat etti.

2015- Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Taraflar Konferansı (COP21)'na katılan 38 ülkenin, küresel jeotermal enerjinin payını artırmak için Küresel Jeotermal İttifakı'nı kurduğu açıklandı.

2015- "2015 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri"nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Münir Özkul adına kızı ile torunu, Güner ve Süreyya Özkul, Orhan Gencebay, Rasim Özdenören, Mehmet Genç, Hüseyin Kutlu ödül alırken, "Kültür ve Sanat Vefa Ödülü" ise merhum mütefekkir Cemil Meriç adına kızı Ümit Meriç'e verildi.

2015- Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansının (TİKA) çalışmaları sonucunda, 1566'daki Zigetvar Kuşatması sırasında hayatını kaybeden Kanuni Sultan Süleyman'ın iç organlarının defnedildiği yer bulundu.

10 Aralık

1774- Kazak isyanı önderi Pugaçev idam edildi.

1896- Alfred Nobel öldü.

1898- İspanyol-Amerikan savaşı sonrasında, Paris Barış Antlaşmasıyla Küba, İspanya'dan bağımsızlığını kazandı.

1901- İlk Nobel ödülleri verildi.

1918- Trabzon'da Faik Ahmet (Barutçu) tarafından çıkarılan "İstikbal" gazetesinin ilk sayısı çıktı.

1919- Kaptan Ross Smith, İngiltere'den Avustralya'ya uçan ilk insan oldu.

1923- Türkiye Cumhuriyeti ile Arnavutluk Hükümeti arasında Dostluk Antlaşması imzalandı.

1948- Birleşmiş Milletler Meclisi, İnsan Hakları Beyannamesi'ni kabul etti. Türkiye İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne kabul oyu verdi.

1948- Türkiye, BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) üyesi oldu.

1972- Besteci Hakkı Derman öldü.

1986- Türk asıllı Bulgar halterci Naim Süleymanov (Süleymanoğlu) Avustralya'da Türkiye'ye iltica etmek istediğini bildirdi.

1988- Türkiye'de ilk karaciğer nakli gerçekleştirildi. Ameliyatı Hacettepe Üniversitesinden Prof. Dr. Mehmet Haberal yaptı. Bursalı Ahmet Aktaş'ın karaciğeri, korneaları ve böbrekleri beş hastaya nakledildi.

1994- FKÖ lideri Yaser Arafat, Şimon Peres ve İzak Rabin, Nobel Barış Ödülü aldı.

2000- İsveç'teki Avrupa Kros Şampiyonası'nda Türkiye genç bayanlarda takımda gümüş, aynı kategoride Elvan Can ile tarihinde ilk kez bronz madalya kazandı.

2006- Şili'de 1973 yılındaki kanlı darbeden sonra ülkeyi 1990'a kadar yöneten diktatör Augusto Pinochet, 91 yaşında öldü.

2008- Çeçenistan ordusunda bir dönem binbaşı rütbesiyle görev yaptığı belirtilen İslam Canibekov, Ümraniye'deki evinin önünde silahla öldürüldü.

2009- Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesindeki bir maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 19 işçi hayatını kaybetti.

2011- Cumhurbaşkanı Gül, YÖK Başkanlığına İstanbul Şehir Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya'yı atadı.

2013- Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), Suriye’deki kimyasal silahların imha edilmesi yönündeki yoğun çabalarından dolayı, 2013 Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü. ÖrgütüN Genel Direktörü Ahmet Üzümcü, ödülü Nobel Barış Ödülü Komitesi Başkanı Thorbjörn Jayland'dan aldı.

2015- Türk Hava Yolları (THY), Fransa'da düzenlenecek 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası'nın (EURO 2016) ilk resmi havayolu ortağı oldu.

11 Aralık

1843- Verem ve kolera hastalıklarını keşfeden Alman doktor Robert Koch doğdu.

1930- Bank of the United States, ekonomik kriz nedeniyle kapılarını kapattı.

1936- İngiltere Kralı VIII. Edward, sevgilisi Madam Simpson uğruna tahtını terk etti. Üç ay önce 4-6 Eylül'de İstanbul'a gelen VIII. Edward, Atatürk'ün konuğu olmuştu.

1938- Sivas-Erzincan demiryolu açıldı.

1942- Çorum'da 5,9 büyüklüğündeki depremde 25 kişi öldü, 589 ev yıkıldı.

1951- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Mustafa Muğlalı öldü.

1953- Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi, İstanbul'da hayatını kaybetti.

1962- MGK Genel Sekreterliği kuruldu.

1967- Gazeteci ve siyaset adamı Asım Us, İstanbul'da öldü.

1975- Yazar Hüseyin Nihal Atsız, 70 yaşında İstanbul'da yaşamını yitirdi.

1987- Sinema ve tiyatro sanatçısı Adile Naşit, 57 yaşında öldü.

1993- Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği İdare Ataşesi Çağlar Yücel, aracında uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.

2007- Vakko'nun kurucusu iş adamı Vitali Hakko, 94 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2009- Anayasa Mahkemesi, Demokratik Toplum Partisi'nin (DTP) "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiği" gerekçesiyle kapatılmasına karar verdi.

2010- Anayasa değişikliği kapsamında HSYK'yı yenide yapılandıran tasarı yasalaştı.

2010- İstiklal Marşı'nın, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan mali hakların konusunu oluşturamayacağına ilişkin Bakanlar Kurulu kararı Resmi Gazete'de yayımlandı.

2012- Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas, ülkesinin BM'de "üye olmayan gözlemci devlet" statüsünü kazanmasının ardından ilk resmi yurt dışı ziyaretini Türkiye'ye gerçekleştirdi.

2013- NATO Genel Sekreteri Rasmussen'in görev süresi 4-5 Eylül 2014'te Güney Galler'de düzenlenecek NATO zirvesi nedeniyle bir kez daha uzatıldı.

2015- Avrupa Birliği (AB), aday ülkelerde reformların ve bölgesel kalkınmanın desteklenmesi için 1 milyar avroluk paketi kabul etti.

2015- Türkiye'nin terör örgütü DAEŞ ile mücadelesi kapsamında, bu yılın başından itibaren sınırdan yasa dışı yollardan geçmeye çalışan 54 ülkeden 913 "yabancı terörist savaşçı" yakalandığı açıklandı.