Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) - Cumhuriyet tarihinin çok partili siyasal yaşama geçişteki ikinci denemesi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), 12 Ağustos 1930'da kuruldu.

Paris Büyükelçisi Ali Fethi (Okyar) Bey, Türkiye'ye dönüşünde, Atatürk'ün isteğiyle SCF'yi kurdu. SCF, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi (17 Kasım 1924 - 5 Haziran 1925) denemesinden sonra, Cumhuriyet tarihinde kurulan ikinci muhalefet partisiydi. SCF'nin kuruluşu, Türkiye'nin çok partili siyasal yaşama geçişinde önemli deneme olarak kabul ediliyor.

SCF'nin programında, cumhuriyet ilkelerine bağlılık vurgulanıyor, özellikle ekonomik ilkeler konusunda Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan (CHF) ayrılıyordu. Programda özel girişimciliğe ağırlık verilirken, yabancı sermayeyi teşvik ön plana çıkıyordu. Fethi (Okyar) Bey'in başkanlığında örgütlenen parti özellikle kıyı bölgelerinde ilgi gördü. Partideki bazı isimler daha sonra Demokrat Parti'nin (DP) kuruluşunda da yer alacaktı. Bunlar arasında Aydın il başkanlığını üstlenen Adnan Menderes de bulunuyordu.

SCF'nin gördüğü ilgi, başta CHF yönetimi olmak üzere değişik çevrelerde rahatsızlık yarattı; Atatürk karşıtlarının bu partide toplanmaya başladığı tartışmaları başladı. SCF yönetimi, bu sürecin sonunda, 17 Kasım 1930'da partinin feshini kararlaştırdı.

Programında, partinin cumhuriyetçi, milliyetçi ve laiklik ilkesine bağlı olduğu vurgulanıyor, yabancı sermayenin ülkeye girmesinin özendirilmesi isteniyor, ekonomik yaşamda sürekli devlet müdahalesine karşı çıkılıyordu.

Belli başlı diğer olaylar:

8 Ağustos

1928- İstanbul Taksim'de, İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica'nın yaptığı "Cumhuriyet Anıtı" törenle açıldı.

1949- Avrupa Konseyi ilk toplantısını Strasbourg'ta yaptı. Türkiye, Avrupa Konseyine kabul edildi.

1951- CHP'nin mallarının Hazineye devrini öngören yasa kabul edildi. Halkevleri de kapatıldı.

1963- ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği, nükleer denemelerin durdurulması konusunda yaptıkları antlaşmayı Kremlin'de imzaladı.

1964- Kıbrıs'a düzenlenen harekat sırasında uçağı isabet alan Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel paraşütle atladı. Yaralanan Topel, Kıbrıs Rum kesimindeki hastanede şehit oldu.

1974- ABD Başkanı Richard M. Nixon, "Watergate" skandalının yarattığı kamuoyu baskısı sonucu istifa etti. Nixon, istifa eden ilk ABD Başkanı oldu. Başkanlık görevini, yardımcısı Gerald Ford devraldı.

1981- Türkiye'nin ilk turizm havaalanı olan Dalaman Havaalanı açıldı.

1985- Şair Abdülkadir Bulut 42 yaşında öldü.

1988- İran-Irak Savaşı'nda ateşkes ilan edildi.

1998- Öykü yazarı Bekir Yıldız öldü.

2013- Fenerbahçeli yüzücü Serkan Atasay, İtalya'nın Torino kentinde düzenlenen Dünya Masterlar Oyunları'nda 40-44 yaş grubunda, 50 metre sırtüstünde dünya rekoru kırdı.

9 Ağustos

1543- Osmanlı orduları Estergon Kalesi'ni fethetti.

1915- Anafartalar Grubu Komutanı Miralay Mustafa Kemal Paşa komutasındaki ordu, Conkbayırı'nda İtilaf Devletleri ordularını yendi. I. Anafartalar Zaferi kazanıldı.

1915- Barbaros Hayrettin zırhlısı, Bolayır önlerinde E-11 düşman denizaltısı tarafından batırıldı.

1928- Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, İstanbul Sarayburnu Parkı'nda, CHP'nin düzenlediği gecede, yeni Türk harflerini tanıttı.

1936- Berlin Olimpiyatları'nda milli güreşçilerimizden Yaşar Erkan 62 kiloda şampiyon oldu.

1945- ABD, ikinci atom bombasını Nagazaki'ye attı: 37 bin kişi öldü, 40 bin kişi yaralandı.

1954- Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında, "Balkan Paktı" adı verilen ittifak kuruldu.

1972- İstanbul Üniversitesinin eski Rektörü Prof. Dr. Sıddık Sami Onar 75 yaşında İstanbul'da öldü.

1976- Çin Halk Cumhuriyeti lideri Mao öldü.

1980- Kahramanmaraş olayları davası sonuçlandı: 22 kişiye idam cezası verildi.

1997- Elli dört gazeteci cemiyeti ve derneğinin oluşturduğu Gazeteciler Federasyonu kuruldu.

2009- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ikinci "Ergenekon" davası ile iddianamesini 5 Ağustosta kabul ettiği üçüncü "Ergenekon" davasının birleştirilmesini kararlaştırdı.

2010- Fransız oyuncu Bruno Cremer, 80 yaşında kanserden öldü.

2011- Akdeniz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsrafil Kurtcephe, dünyanın ilk rahim naklini gerçekleştirdiklerini duyurdu.

2012 - Dünyanın sayılı fizikçi ve astronomlarından İngiliz Bernard Lovell, 98 yaşında Londra'da yaşamını yitirdi. Lovell, İngiltere'deki Jodrell Bank Gözlemevi'nin kurucusu ve Lovell radyo teleskobunun mucidiydi.

2013- Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta bir Türk pilot ve yardımcısı kaçırıldı. Türk pilot ve yardımcısını kaçıranlar, Suriye'de rehin tutulan 9 Lübnanlının serbest bırakılması talebinde bulundu.

2015 - Gazeteci-yazar, ressam Fikret Otyam, Antalya'da tedavi gördüğü hastanede, 89 yaşında hayatını kaybetti

10 Ağustos

1876- Padişah V. Murat akli dengesini yitirdiği gerekçesiyle tahttan indirildi.

1914- İngiliz donanmasından kaçan Alman zırhlıları "Goeben" ve "Breslau", Çanakkale'den geçerek, Osmanlı devletine sığındı. Satın alındığı açıklanan bu zırhlılara "Yavuz" ve "Midilli" adları verildi.

1920- İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Sevr Antlaşması imzalandı.

1920- Ankara'da "Yenigün" gazetesi yayımlanmaya başladı.

1950- Bulgaristan'da uygulanan asimilasyon politikası üzerine Türkiye'ye göç başladı. 1951'e kadar 150 binden fazla Türk göç etti.

1954- Murat Güler, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk Türk yüzücüsü oldu.

1982- Ermeni asıllı Türk vatandaşı Artin Penik, terör örgütü ASALA'yı protesto etmek için Taksim Meydanı'nda kendini yaktı.

1994- Türkiye'nin ilk uydusu Türksat 1B, Fransız Guyanası'ndaki Kourou Üssü'nden fırlatıldı ve geçici yörüngesine oturdu. Böylece Türkiye, uzayda uydusu olan 18 ülke arasına girdi.

2006- DİSK'in kurucularından ve eski Genel Başkanı Kemal Nebioğlu vefat etti.

2007- TBMM Genel Kurulunda, CHP'den Güldal Mumcu ile MHP'den Meral Akşener, 38 yıl aradan sonra kadın başkan vekilliği görevine seçildi.

2007- Amerikalı fotoğrafçı Joe O'Donnell 85 yaşında öldü.

2011- "Kamuoyunu yönlendirme amaçlı internet siteleri" davasında haklarında yakalama emri çıkarılan 14 sanıktan 1. Ordu Komutanı emekli Orgeneral Hasan Iğsız, çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.

2011- Çin'in ilk uçak gemisi "Varyag" ülkenin kuzeydoğusundaki Dalian Limanı'nda deneme seferine çıktı.

2013- Irak'ın kuzeyindeki Tuzhurmatu ilçesinde düzenlenen intihar saldırısında 8 kişi öldü, 50 kişi yaralandı. Bağdat'ta gerçekleştirilen saldırılarda da 15 kişi hayatını kaybetti, 35 kişi yaralandı.

2015 - ​ Bakanlar Kurulu, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Necdet Özel'e "Devlet Şeref Madalyası" verilmesini kararlaştırdı.

11 Ağustos

1473- Fatih Sultan Mehmet'in komuta ettiği Osmanlı ordusu, Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan komutasındaki orduyu yenerek, Akkoyunlu Beyliği'ne son verdi.

1480- Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, İtalya'nın Otranto Limanı'nı zapt etti.

1923- İsmet İnönü, Lozan Anlaşması'nı imzaladığı kalemi İstanbul Üniversitesine armağan etti.

1929- Türk Yerli Mallar Sergisi, Galatasaray Lisesi'nde açıldı.

1934- "Alcatraz Kuşçusu" filmine konu olan, ABD'de San Francisco'daki Alcatraz Adası hapishanesi hizmete girdi.

1952- Ürdün Meclisi, şizofrenisi nedeniyle tahtta kalması sakıncalı görülen Kral Tallal'ın yerine oğlu Veliaht Prens Hüseyin'i kral seçti.

1961- Yassıada duruşmaları 9 ay 25 gün sonra sona erdi.

1961- İstanbul'da 92 yıldır hizmet veren tramvaylar kaldırıldı.

1980- Çin'de Mao dönemi resmen tarihe karıştı. Komünist Partisi Merkez Komitesi, Mao ile ilgili tüm resim, demeç ve afişleri yasakladı.

1995- Suudi Arabistan'da dört Türk vatandaşı kılıçla başı kesilerek idam edildi. 14 Ağustos'ta iki Türk vatandaşı daha aynı yöntemle idam edildi. 17 Ağustos'ta Başbakan Tansu Çiller, idamların durdurulması için Prof. Dr. Nevzat Yalçıntaş'ı Suudi Arabistan'a özel elçi olarak gönderdi. 20 Ağustos'ta Suudi Hükümeti, Türkiye'nin girişimiyle idamları durdurduğunu açıkladı.

1999- Bin yılın son güneş tutulması gerçekleşti.

2002- Almanya'nın Münih kentindeki 18. Avrupa Atletizm Şampiyonası'nda bayanlar 1500 metrede Süreyya Ayhan, altın madalya kazanarak tarihe geçti.

2005- Çanakkale'deki Troya Antik Kenti'nin 18 yıllık kazı heyeti başkanı Prof. Dr. Manfred Osman Korfmann 63 yaşında Almanya'da öldü.

2008- Halkçı Parti ile birleşme sürecinde kendini fesheden Sosyal Demokrasi Partisi'nin (SODEP) eski genel başkanlarından Cezmi Kartay vefat etti.

2009- Sinema ve tiyatro oyuncusu Aykut Oray, Köyceğiz'de kaldığı otelde ölü bulundu.

2012 - İran'ın batısında 6,0 ve 6,2 şiddetinde meydana gelen depremlerde 306 kişi hayatını kaybetti.

2012 - Bangladeş'in kuzeydoğusundaki bir camiye yıldırım düşmesi sonucu 10 kişi öldü.

12 Ağustos

1851- İlk düz dikiş makinesini 1850'de Boston'da imal eden Isaac Singer, buluşunun patentini aldı.

1877- Thomas Alva Edison, "Edisonphon" adını verdiği ilkel gramofonu geliştirdi.

1908- Ford marka ilk otomobil üretildi.

1910- İstanbul Moda'da ilk tenis kortu açıldı.

1930- Eski başbakanlardan Paris Büyükelçisi Ali Fethi (Okyar) Bey, "Serbest Cumhuriyet Fırkası"nı kurdu.

1953- Sovyetler Birliği ilk hidrojen bombasını gizlice denedi.

1955- Çağdaş Alman edebiyatının önde gelen isimlerinden yazar Thomas Mann öldü.

1960- İlk Amerikan haberleşme uydusu "Echo One", Cap Canaveral'dan fırlatıldı.

1964- "007 James Bond"un yaratıcısı, yazar Lan Fleming öldü.

1977- Araştırmacı yazar Kerim Sadi 77 yaşında öldü.

1998- Devlet İstatistik Enstitüsü, 30 Kasım 1997'de yapılan genel nüfus sayımının sonuçlarını açıkladı. Buna göre, Türkiye'nin nüfusu: 62 milyon 870 bin 30.

1999- Şair Can Yücel, İzmir'de yaşama veda etti.

1999- "Yılkı Atı" romanının yazarı, şair, ressam ve gazeteci Abbas Sayar öldü.

2000- Rus Kursk denizaltısı, Barents Denizi'nde 112 mürettebatıyla battı.

2000- Tiyatro ve sinema sanatçısı Güzin Özipek öldü.

2001- Kanada'daki 8. Dünya Atletizm Şampiyonası'nda Türk atleti Süreyya Ayhan, bayanlar 1500 metrede 8. oldu ve şampiyona tarihinde finale yükselen ilk Türk sporcu unvanını aldı.

2008- Terör örgütü DHKP/C'nin elebaşı Dursun Karataş'ın avukatı Taylan Tanay, müvekkilinin 11 Ağustos'ta Hollanda'da öldüğünü açıkladı.

13 Ağustos

1910- Modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale, İngiltere'de öldü.

1923- Mustafa Kemal, yeniden Büyük Millet Meclisi Başkanı seçildi.

1961- Doğu Almanya yönetimi, Batı'ya kaçışları önlemek için, Berlin sınırını dikenli tellerle kapattı. 20 Ağustos'ta bu tellerin yerine, daha sonra "Utanç Duvarı" denilecek beton duvar örülmeye başlandı.

1966- Çin'de Mao "Kültür Devrimi"ni ilan etti.

1993- Eski Cumhuriyet Senatosu başkanlarından Tekin Arıburun öldü.

1999- Uluslararası tahkim yolunu açan anayasa değişikliği kabul edildi.

2003- Sinemanın karakter oyuncusu Kazım Kartal 67 yaşında öldü.

2007- Dünyanın en yaşlı insanı olarak bilinen 114 yaşındaki (4 Ocak 1893 doğumlu) Japon Yone Minagava "yaşlılıktan" öldü.

2011- Türkiye, 2020 Olimpiyat Oyunları'nı düzenlemek için adaylığını resmen açıkladı.

14 Ağustos

1893- Dünyada ilk kez Fransa'da otomobillere plaka takıldı.

1908- Türk Basın Birliği kuruldu.

1908- İngiltere'nin Folkstone kentinde, dünyada ilk kez uluslararası güzellik yarışması düzenlendi.

1934- Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları Genel Müdürlüğü (SEKA) kuruldu. Paşabahçe Cam Fabrikasının temeli atıldı.

1941- ABD Başkanı Franklin Roosevelt ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Atlantik Sözleşmesi'ni yayımladılar.

1945- II. Dünya Savaşı sonunda Japonya kayıtsız şartsız teslim oldu. İmparator Hirohito, ülkesinin teslim olduğunu açıkladı.

1947- İngiltere, Hindistan'a bağımsızlık verdi. Hindistan'daki Müslüman Birliği lideri Muhammed Ali Cinnah ve Kongre Partisi lideri Pandit Nehru'nun Hindistan'ın paylaşımına ilişkin İngiliz planını kabul etmesinin ardından ülke ikiye ayrıldı ve bağımsız Pakistan devleti kuruldu.

1956- Alman yazar Bertolt Brecht öldü.

1974- İkinci Kıbrıs Barış Harekatı başladı.

1974- Rumlar, ANKA Ajansı muhabiri Adem Yavuz'u tutsak aldı. Gözleri bağlıyken ateş edilerek yaralanan Yavuz, 26 Ağustos'ta Adana'da hastanede hayatını kaybetti.

1974- Edebiyat tarihçisi Nihat Sami Banarlı İstanbul'da öldü.

2005- SKY Türk televizyonu ana haber spikeri Mehmet Tacettinoğlu, Uşak'ın Pınarbaşı beldesi yakınlarındaki trafik kazasında öldü.

2005- 121 kişinin bulunduğu, Boeing 737 tipi Kıbrıs Rum kesimi yolcu uçağı, Atina yakınlarında düştü. Bundan iki gün sonra da 152 yolcu taşıyan Kolombiya uçağı, Venezuela'nın kuzeybatısında düştü.