Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) - Türk Dil Kurumu (TDK), "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla 12 Temmuz 1932'de kuruldu.

Cemiyetin kurucuları, hepsi milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celal Sahir ve Yakup Kadri idi. Başkanlığına Samih Rifat'ın getirildiği Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amacı, "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak belirlendi.

Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936'da yapılan üç kurultayda hem kurumun yönetim organları seçildi hem dil politikası belirlendi hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışıldı. 26 Eylül-5 Ekim 1932'de Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun "Lügat-Istılah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lenguistik-Filoloji, Etimoloji, Yayın" adlarıyla altı kol halinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edildi.

Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrıldı, bazıları tekrar birleştirildi fakat ana çatı değiştirilmedi. 1934'te yapılan kurultayda cemiyetin adı, Türk Dili Araştırma Kurumu, 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu adını aldı.

- Belli başlı öteki olaylar -

11 Temmuz

1789- Fransız devrimci Lafayette, "İnsan Hakları ve Vatandaşlık Hakları Bildirgesi"ni, Devrimci Milli Meclise sundu.

1921- İngilizler, Suriye'de istenmeyen Faysal'ı Irak'ta kral ilan etti.

1958- İstanbul'da 1930'dan beri birleşik olan valilik ve belediye başkanlığı birbirinden ayrıldı.

1963- Türkiye'de veremle savaşın öncülüğünü yapan Prof. Dr. Tevfik Sağlam 82 yaşında İstanbul'da öldü.

1975- Eski Çin'in başkenti Xian'da 2000 yıl öncesinden kalma, aslı ile aynı boyda, savaş donanımlı, kilden yapılmış 6 bin kişilik ordunun heykelleri bulundu.

1978- Doç. Dr. Bedrettin Cömert 38 yaşında öldürüldü.

1989- Aktör Laurence Olivier 82 yaşında öldü.

1991- Aktüel dergisi yayımlanmaya başlandı.

2005- Kanser nedeniyle uzun süredir tedavi gören NTV Spor Yayınları Koordinatörü Gazeteci Kenan Onuk vefat etti.

2011- Kıbrıs Rum kesiminde Limasol yakınlarında bulunan Zigi'deki Rum Milli Muhafız Ordusu'na (RMMO) ait "Evangelos Florakis Deniz Üssü"nde üç yıl önce el konulan bir gemiden indirilen konteynerlerdeki mühimmatın patlaması sonucu üs komutanı dahil 13 kişi öldü. Üssün yanındaki Rum bölgesine elektrik sağlayan santralde de yangın çıktı ve santral devre dışı kaldı.

2013- 15. Dönem TBMM Başkanlığı yapan Kemal Güven, Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 92 yaşında vefat etti.

2015 - Avrupa'da, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından yaşanan en büyük insanlık trajedisi olarak kabul edilen Srebrenitsa Soykırımı'nda hayatını kaybeden 136 kurbanın cenazesi, kılınan cenaze namazının ardından Potoçari Anıt Mezarlığı'nda toprağa verildi.

2015 - Estonya'da düzenlenen 23 Yaş Altı Avrupa Atletizm Şampiyonası'nda milli sporculardan Tuğba Güvenç, 3 bin metre engelli yarışında, Ali Kaya da erkekler 5 bin metrede şampiyona rekoru kırarak altın madalya kazandı.

12 Temmuz

1536- Düşünce ve özgürlük kavramlarının savunucularından Desiderius Erasmus öldü.

1878- Osmanlı Devleti, Kıbrıs Adası yönetimini İngiltere'ye devretti.

1923- İstiklal Marşı için Ali Rifat (Çağatay) Bey'in bestelediği eser seçildi. Bu marş yedi yıl okunduktan sonra 1930'da Osman Zeki (Üngör) Bey'in bestesiyle değiştirildi.

1925- İlk antika otomobil yarışı Münih'te düzenlendi. Yarışta, dünyanın petrolle çalışan en eski otomobili olan 1886 model Benz'i, yapımcısı Karl Benz kullandı.

1932- Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmayı amaç edinen Türk Dil Kurumu, Cumhurbaşkanı Atatürk'ün isteğiyle "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla kuruldu. TDK'nin ilk başkanı Samih Rifat oldu.

1936- Berlin Olimpiyatları'nda Türkiye'ye ilk olimpiyat madalyasını, güreşte 71 kiloda üçüncü olan Mersinli Ahmet getirdi.

1944- İstanbul Yüksek Mühendislik Okulunun yeniden düzenlenerek İstanbul Teknik Üniversitesi haline getirilmesini sağlayan kanun kabul edildi.

1960- Celal Bayar, vatana ihanet suçuyla Yüce Divana sevk edildi.

1961- Türkiye'nin, Ortak Pazar'a katılma önerisi reddedildi.

1972- Deniz Kuvvetlerine ait Gölcük Tersanesi'nde yapılan Berk firkateyni donanmaya katıldı.

1975- Atatürk ile iki yıl evli kalan Latife Uşaklıgil 75 yaşında öldü.

1982- Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan'ı katleden Ermeni terörist Hanping Herry Sasunyan, Los Angeles'deki yargılama sonunda altı yıl hapisle cezalandırıldı.

1993- Arzum Onan, Avrupa Güzellik Kraliçesi seçildi.

1993- Hülya Avşar, "Berlin in Berlin" filmindeki rolüyle Moskova Film Festivali'nde "En İyi Kadın Oyuncu" ödülünü kazandı.

2006- İsrail, iki askerini kaçıran Hizbullah'a karşı savaş başlattı. 34 gün süren savaşta bin 200 kişi öldü, 15 bin ev yıkıldı. BM Güvenlik Konseyi'nin 11 Ağustostaki 1701 sayılı kararı 14 Ağustosta yürürlüğe girdi ve savaş sona erdi. Karar, Lübnan'ın güneyinde çok uluslu güç askerlerinin konuşlandırılmasını öngörüyordu.

2012- ABD yönetimi, İran'a yönelik yaptırımlarını genişletti.

13 Temmuz

1793- Fransız Devrimi önderlerinden Jean-Paul Marat, muhalifi Charlotte Corday tarafından bıçaklanarak öldürüldü.

1878- Osmanlı Devleti ile Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan, İngiltere, Fransa arasında "Berlin Anlaşması" imzalandı.

1927- Birinci ulusal mimarlık akımının önde gelenlerinden mimar Kemalettin Bey 57 yaşında öldü.

1930- İlk Dünya Futbol Şampiyonası Uruguay'da başladı. 30 Temmuz günü sona eren şampiyonada kupayı ev sahibi takım kazandı.

1936- Yazar Fatma Aliye 74 yaşında öldü.

1937- Fransa Hatay'ın bağımsızlığını resmen ilan etti.

1949- Papa Pius, Komünist Parti'ye üye olanların aforoz edileceğini söyledi.

1959- Trabzon'da bir Amerikan hava üssü kuruldu.

1959- "Lüküs Hayat" operetinin yazarı Ekrem Reşit Rey 59 yaşında öldü.

1971- Profesör Mümtaz Soysal ile yazar Sevgi Soysal, Mamak Cezaevinde evlendi.

1976- Yumurtalık Savcısı Sefa Mutlu'yu öldürmekten sanık Yılmaz Güney, 19 yıl hapse mahkum edildi.

1979- Mısır'ın Ankara Büyükelçiliğini basan dört Filistinli, bir polis ile bekçiyi öldürdü ve büyükelçi ile öteki personeli rehin aldı. 14 Temmuzda elçilikten kaçmaya çalışan bir Mısırlı öldürüldü. Gerillalar, aynı gün FKÖ yetkilileriyle görüştükten sonra ikisi Türk üç rehineyi serbest bıraktı. İçişleri Bakanı Hasan Fehmi Güneş'in de bulunduğu operasyonda gerillalar, 45 saat sonra rehineleri bırakarak teslim oldu ve yargılama sonunda 23 Aralık 1980'de idama mahkum edildiler.

1985- Afrika'daki açlar için "Live Aid" konseri düzenlendi.

1986- Öykücü ve romancı Mehmet Seyda 67 yaşında öldü.

1993- Diyarbakır'da, Ergani çevresindeki kazılarda bulunan 9 bin yıl öncesine ait kumaş parçasının en eski kumaş kalıntısı olduğu açıklandı.

1994- Sinema ve tiyatro sanatçısı Ayfer Feray 66 yaşında öldü.

1995- Isparta'nın Senirkent ilçesindeki sel felaketinde 74 kişi öldü.

2002- Şair Ece Ayhan 71 yaşında İzmir'de yaşama gözlerini yumdu.

2005- TBMM Milli Egemenlik Onur Ödülü, törenle Prof. Dr. Gazi Yaşargil'e verildi.

2011- AK Parti Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında kurulun 61. Hükümet, TBMM'den güvenoyu aldı.

2012- Genelkurmay Başkanlığınca, Doğu Akdeniz'de, 22 Haziran'da uluslararası hava sahasında iken, silahsız ve tanıtma sistemi açık olarak, görev uçuşu yaptığı sırada hiçbir uyarı yapılmadan düşürülen RF-4E uçağıyla ilgili, "Kriminal inceleme sonucuna göre, uçağımızın düşürülme nedenleri arasında Suriye tarafından iddia edildiği gibi bir uçaksavar ateşi ile düşürülme ihtimalinin ortadan kalktığı görülmüştür." açıklaması yapıldı.

2013- TBMM Genel Kurulunda, darbelere yasal dayanak olarak gösterilen TSK İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesini de değiştiren yasa kabul edildi.

14 Temmuz

1683- Osmanlı orduları, Viyana'yı ikinci kez kuşattı.

1789- Silahlanan Paris halkının, krallık baskısının simgesi olarak gördükleri Bastille Hapishanesi'ni ele geçirmesiyle Fransız Devrimi başladı.

1926- Mustafa Kemal Paşa'ya yönelik İzmir Suikastı girişimi gerekçesiyle Ziya Hurşit ve arkadaşları idam edildi.

1936- Türkiye, olimpiyatlarda ilk altın madalyayı aldı. Yaşar Erkan, Berlin Olimpiyatları'nda güreşte 61 kiloda birinci oldu.

1942- Atılay denizaltısı battı, 39 subay ve er şehit oldu.

1948- Yerli Film Yapanlar Cemiyetince düzenlenen ilk film festivalinde, Şakir Sırmalı'nın yönettiği "Unutulun Sır" birinciliğe değer bulundu.

1958- Irak'ta General Abdülkerim Kasım yönetimindeki ihtilalci ordu birlikleri, kanlı bir darbeyle yönetimi ele geçirdi. Kral Faysal, Kral Naibi Prens Abdulilah ile Başbakan Nuri Said öldürüldü. Bağdat Paktı Konferansı dolayısıyla Ankara'da bir araya gelen Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İran Şahı Pehlevi ve Pakistan Cumhurbaşkanı Mirza, Irak'taki ihtilali görüştüler.

1960- Eski Konya Valisi Cemil Keleşoğlu, Yassıada'da intihar etti.

1966- Meclis, Yassıada mahkumları ile siyasi firarileri affetti.

1968- İsmail Dümbüllü, İstanbul Açıkhava Tiyatrosu'nda düzenlenen gecede sahneye veda etti.

1971- Kültür Bakanlığı kuruldu. İlk bakan Talat Sait Halman oldu.

1971- Atatürk'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali vefat etti.

1982- Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Turgut Özal, Maliye Bakanı Kaya Erdem ile İmar ve İskan Bakanı Şerif Tüten görevlerinden istifa etti.

1983- Brüksel Büyükelçiliği İdari Ataşesi Dursun Aksoy katledildi.

1987- Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da sekiz ili bünyesinde toplayan Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kuruldu. OHAL Valiliğine Diyarbakır Valisi Hayri Kozakçıoğlu atandı.

1995- Yazar Bilge Karasu 65 yaşında öldü.

1997- İstanbul Harbiye Orduevi'ne lav silahıyla ateş açıldı.

1997- Anadolu Ajansı muhabiri Murat Koç trafik kazasında vefat etti.

2001- Türk basınında ilk kadın foto muhabiri Eleni Küreman, İstanbul'da öldü.

2004- Organize suç örgütü elebaşı Alaattin Çakıcı, Avusturya'nın Granz kentinde, eski MİT mensubu Faik Meral adına düzenlenmiş pasaportla yakalandı.

2004- Tiyatro sanatçısı İsmail Hakkı Sunat (38), gürültü yüzünden tartıştığı komşusu tarafından tabanca ile öldürüldü.

2005- Van Cumhuriyet Başsavcılığının kararıyla Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yücel Aşkın'ın evinde emniyet müdürlüğü ekiplerince arama yapıldı.

2008- "Ergenekon" soruşturması kapsamında tutuklu bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün tahliye edildi.

2011- Futbolda şike soruşturmasında gözaltına alınan Beşiktaş Jimnastik Kulübü Asbaşkanı Serdal Adalı ile Futbol Takımı Teknik Direktörü Tayfur Havutçu'nun da aralarında bulunduğu 5 kişi tutuklandı.

2012- ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Kahire'de Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ile görüştü.

2015 - Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), "New Horizons" (Yeni Ufuklar) uzay aracının, "gizemli gezegen" olarak bilinen Plüton'a en yakın uçuşu sırasında çektiği fotoğrafları paylaştı. Yayınlanan fotoğraflarda, cüce gezegende jeolojik hareketlilik olduğu ve gezegenin bazı bölgelerinde hareket eden buz kütleleri bulunduğu anlaşıldı.

15 Temmuz

1099- Haçlılar Kudüs'ü işgal etti.

1683- Osmanlı Ordusunun Viyana taarruzu başladı.

1795- Fransız şair Rougel de Lislie'nin yazıp bestelediği "Marseillaise" Fransa'nın ulusal marşı ilan edildi.

1840- Osmanlı Devleti ile İngiltere, Prusya, Avusturya ve Rusya arasında, "Londra Mukavelesi" imzalandı. Osmanlılar, Mısır'ı veraset, Suriye'yi kaydı hayat şartıyla Mehmet Ali Paşa'ya verdi.

1904- Modern kısa öykünün en önemli ustalarından Rus yazar Anton Çehov öldü.

1908- Fransız biyolog Dr. Alexis Carrel, hayvandan hayvana ilk organ naklini yaptı.

1928- İskoç Dr. Alexander Fleming penisilini buldu.

1932- Kültür ve sanat dergisi "Varlık"ın ilk sayısı çıktı.

1956- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cemil Cahit Toydemir öldü.

1963- Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu ile Sendikalar Kanunu kabul edildi.

1968- Bir yıl sonra yeniden İstanbul'a gelen ABD 6. Filosu, üniversite öğrencilerince protesto edildi.

1969- Türk havacılığının kurucularından Vecihi Hürkuş 80 yaşında İstanbul'da öldü.

1974- Kıbrıs'ta Yunan subayların yönetimindeki Ulusal Muhafız Örgütü, Cumhurbaşkanı Makarios'u devirdi ve EOKA-B Lideri Nikos Sampson'u Cumhurbaşkanı ilan etti.

1975- Junko Tabel, Everest'in zirvesine çıkan ilk kadın dağcı oldu.

1980- CHP İstanbul Milletvekili Abdurrahman Köksaloğlu öldürüldü.

1983- Ermeni terör örgütü ASALA'nın Paris Orly Havaalanı'nda düzenlediği bombalı saldırıda 2'si Türk 6 kişi öldü, 63 kişi yaralandı.

1997- Modacı Gianni Versace evinde ölü bulundu.

2005- Eski Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlerinden, gazeteci-yazar Ömer Tarkan vefat etti.

2010- Osmanlı padişahlarından 2. Abdülhamit'in torunu Osman Nami Osmanoğlu, 93 yaşında yaşamını yitirdi.

2012- Oscar ödüllü Amerikalı aktris Celeste Holm, Los Angeles'ta 95 yaşında hayatını kaybetti.

2015 - California Üniversitesi ve Gladstone Kalp ve Damar Hastalıkları Enstitüsü araştırmacıları, yetişkin bir insandan aldıkları deri dokularından elde edilen kök hücrelerinden büyüyen ve atan kalp dokusu elde etti.

2015 - Anayasa Mahkemesi, bir internet sitesinde yayımlanan röportajda kendisiyle ilgili nefret söylemi bulunduğu iddiasıyla yaptığı şikayetlerden sonuç alamadığı gerekçesiyle, şeref ve itibarının korunmasını isteme hakkının ihlal edildiğini öne süren Fetullah Gülen'in bireysel başvurusunu, başvuru yolları tüketilmediğinden kabul etmedi.

16 Temmuz

622- Hazreti Muhammed ve beraberindeki ilk Müslümanlar, hicretlerini tamamlayıp Medine'ye vardı. Bu tarih "Hicri Takvim"in başlangıcı kabul edildi.

1683- Viyana'ya taarruz eden Osmanlı ordusu, Avusturya ordusunu mağlup etti. Böylelikle Viyana kuşatması sürdürüldü.

1918- Rus Çarı Nikola ve Romanof hanedanının öteki üyeleri, Bolşevikler tarafından, Urallar'daki Yekaterinburg kasabasında öldürüldü.

1922- Gazi Mustafa Kemal, Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Grubu toplantısında doğal başkan, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa da Grup Başkanı oldu. "Misak-ı Milli" temel ilke kabul edildi.

1926- İlk renkli sualtı çekimleri National Geographic dergisinde yayımlandı.

1945- ABD'de Robert Oppenheimer'ın geliştirdiği ilk atom bombası, New Mexico yakınlarında, çölde patlatıldı.

1955- Söke'de 7.0 büyüklüğündeki depremde 23 kişi öldü.

1964- Kurtuluş Savaşı kahramanlarından, eski başbakan Hüseyin Rauf Orbay öldü.

1974- Türkiye, Kıbrıs'taki darbeye karşılık, İngiltere'ye iki garantör devlet olarak Kıbrıs'a müdahale önerdi. Londra'ya giden Başbakan Bülent Ecevit'in, İngiltere Başbakanı Wilson'a yaptığı öneri kabul görmedi. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı.

1975- Atatürk'ün silah arkadaşlarından emekli general Fahri Belen öldü.

1979- Saddam Hüseyin Irak Devlet Başkanı oldu.

1994- "Shoemaker Levy" adlı kuyruklu yıldız Jüpiter'e çarptı, NASA çarpışmayı naklen yayımladı.

1998- 12 Eylül 1980 askeri harekatını gerçekleştirenlerden eski Jandarma Genel Komutanı emekli Orgeneral Sedat Celasun, Çanakkale'de kalp krizi sonucu öldü.

17 Temmuz

1929- Hükümeti devirme iddiasıyla yargılanan komünistlerin davası sonuçlandı. Dr. Hikmet (Kıvılcımlı), Hüsamettin (Özdoğu) ve Laz İsmail Beyler, 4'er yıl 6'şar ay hapse mahkum edildi. 24 sanık çeşitli hapis cezalarına çarptırıldı.

1936- İspanya'da, solcu "Halk Cephesi"nin seçimleri kazanması üzerine Falanj Partisi'nin hazırladığı askeri ayaklanma patlak verdi. İspanyol Fası'nda, General Francisco Franco önderliğinde başlayan ayaklanma, kısa sürede yarımadaya yayıldı ve iç savaşa dönüştü.

1945- ABD Başkanı Harry Truman, Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Almanya'nın Potsdam kasabasında bir araya gelerek II. Dünya Savaşı'ndan sonra dünyanın bölüşümünü belirlediler.

1955- Dünyanın en ünlü eğlence parkı Disneyland, Kaliforniya'da açıldı. Yaklaşık 30 hektarlık bir alanı kaplayan Disneyland'de, belirli temalara göre düzenlenmiş çeşitli bölümler vardı. Disney Company, 1971'de de Florida'da Disneyworld'u açtı.

1961- Anıtkabir'in mimarlarından Prof. Emin Onat 53 yaşında öldü.

1963- Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) kuruldu.

1975- ABD uzay aracı Apollo, Sovyet uzay aracı Soyuz 19 ile kenetlendi. Astronotlar, iki gün boyunca ortak deneyler yaptı.

1992- Slovak Parlamentosu bağımsızlık ilan etti. Çekoslovakya, Çek ve Slovak cumhuriyetleri adlarıyla iki devlet oldu.

2006- "Güzin Abla" olarak bilinen, gazeteci Fatma Güzin Sayar 85 yaşında vefat etti.

2006- Endonezya açıklarında denizin dibinde meydana gelen Richter ölçeğine göre 7,7 büyüklüğündeki depremin ardından gelen tsunami, Java Adası'nda 620 kişinin ölümüne yol açtı.

2010- Fransız aktör Bernard Giraudeau 63 yaşında öldü.

2011- Halk ayaklanması sonucu devrilen eski Mısır Devlet Başkanı Mübarek, felç geçirerek komaya girdi.

2012- CHP'nin 34. Olağan Kurultayı'nda Kemal Kılıçdaroğlu yeniden genel başkan seçildi.

2015 - Etiyopyalı Genzebe Dibaba, Uluslararası Atletizm Federasyonu (IAAF) Elmas Lig yarışlarının Monaco ayağında, kadınlar 1500 metrede elde ettiği 3.50.07'lik derecesiyle, Çinli Qu Yunxia'nın 22 yıldır kırılamayan dünya rekorunu geliştirdi ve kariyerinin 4. dünya rekoruna imza attı.