Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) - Düşman işgali altındaki Anadolu ve Rumeli topraklarında, Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde Kurtuluş Savaşı'nı başlatacak ve Cumhuriyet'e giden yolda adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), 23 Nisan 1920'de açıldı.

TBMM'nin açılışına giden adımlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkmasının ardından, Mondros Mütarekesi'ne rağmen ülkenin işgal edilmeye başlanması üzerine Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a ayak basmasıyla atıldı.

Amasya Tamimi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar "ulusun egemenliğini yine ulusun sağlayacağını" ortaya koydu.

1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920'de, 168 üyesinden 162'sinin katılımıyla toplandı. Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti, ancak o Ankara'da kaldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta olduğu bu Meclis, 28 Ocak 1920'de yaptığı gizli oturumda, "Misak-ı Milli"yi kabul etti.

İstanbul'un 16 Mart'ta işgali ve Milli Mücadele yanlılarının tutuklanmaya başlanması üzerine, milletvekilleri ve aydınlar, Ankara'ya geçmeye başladı. Mebusan Meclisi de 18 Mart'ta süresiz tatil kararı aldı.

Mustafa Kemal Atatürk de 19 Mart 1920'de yayımladığı genelgeyle, "Ankara'da, olağanüstü yetkili bir meclis"in toplanacağını duyurdu. Genelgede, "ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak önlemleri düşünüp uygulamak üzere olağanüstü yetki verilecek bir meclisin Ankara'da toplantıya çağrılması ve dağıtılmış olan mebuslardan gelebileceklerin bu meclise katılmaları" istendi. Seçimle belirlenen milletvekilleriyle dağıtılan Osmanlı Mebusan Meclisinden kaçarak Ankara'ya gelebilenlerden 84'ü, ilk Mecliste yer alabildi.

Mustafa Kemal, 22 Nisan 1920'de Büyük Millet Meclisinin açılışını duyurduğu genelgesinde ise bundan böyle "bütün sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun emir alacağı en yüksek kat"ın bu Meclis olacağını kaydetti.

23 Nisan 1920'de, Hacıbayram Camisi'nde cuma namazı kılındıktan, kurbanlar kesildikten sonra ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı.

-Belli başlı öteki olaylar

18 Nisan

1906- San Fransisco, 7,7 şiddetindeki 50 saniye süren deprem ve onu izleyen yangınlarla yerle bir oldu. 28 bin bina yıkıldı, yaklaşık 500 kişi öldü, 100 bin kişi evsiz kaldı.

1936- İzmit Kağıt Fabrikasında ilk kağıt imal edildi.

1943- Ses sanatçısı Hafız Burhan (Burhan Sesyılmaz) Ankara'da öldü. Sanatçı özellikle gazel türünde şarkılarla ün yaptı.

1954- Albay Cemal Abdülnasır, Mısır'da krallığı darbeyle devirerek iktidarı ele geçirdi.

1955- Albert Einstein, ABD'nin Princeton kentinde 76 yaşında öldü.

1977- Veli Ballı, Boston Maratonu'nda ikinci oldu.

1980- Deneme yazarı, sanat tarihçisi Suut Kemal Yetkin 77 yaşında öldü.

1982- Devlet Mezarlığı Hakkındaki Kanun uyarınca, Atatürk Orman Çiftliği'ndeki bir alan Devlet Mezarlığı olarak belirlendi.

1983- Lübnan'daki ABD askeri varlığını protesto etmek amacıyla Beyrut'taki ABD elçiliğine düzenlenen intihar saldırısında bombacının da aralarında bulunduğu 63 kişi öldü.

1988- Şair Oktay Rifat 74 yaşında öldü.

1989- Türkiye'de ilk tüp bebek, İzmir'de Ege Üniversitesi Tüp Bebek Merkezi'nde dünyaya geldi.

1998- Yunanistan'ın cuntadan çıkmasını sağlayan devlet adamı Konstantin Karamanlis 91 yaşında Atina'da öldü.

2001- Hakkında Türkiye'de tutuklama emri çıkarılan iş adamı Cavit Çağlar, ABD'nin New York kentinde tutuklandı.

2002- Eski Afganistan Kralı Zahir Şah, 29 yıllık sürgünden ülkesine döndü.

2002- Yargıtay 9. Ceza Dairesi, "Salih Mirzabeyoğlu" olarak tanınan Salih İzzet Erdiş'e, "Anayasal düzeni silah zoruyla değiştirmeye kalkışmak" suçundan verilen idam cezasını onadı.

2004- Heykeltıraş Gürdal Duyar 69 yaşında vefat etti.

2007- Malatya'da, Hristiyanlık ile ilgili kitaplar dağıtan Zirve Yayınevini basan saldırganlar, biri Alman 3 kişiyi öldürdü.

2007- TBMM Başkanvekili ve CHP Bursa Milletvekili Ali Dinçer, tedavi gördüğü hastanede vefat etti.

2010- KKTC'de cumhurbaşkanlığına Derviş Eroğlu seçildi.

2014- Başbakan Erdoğan, sosyal medyada kendi ve ailesine yapılan insan hakları ihlallerinin ortadan kaldırılmasına yönelik mahkeme kararlarının uygulanmaması nedeniyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu.

19 Nisan

1775- Amerikan Devrimi başladı. Sömürgeci İngiliz birlikleri ile bağımsızlık savaşçıları, Massachussets eyaletinin Lexington kentinde çatıştı.

1925- 29 Ekim'in "ulusal bayram" olarak kabulü hakkındaki kanun benimsendi.

1926- Türk karasularında her türlü denizcilik işlerini Türk vatandaşlarına tahsis eden ve ecnebilerin kabotaj hakkına son veren Kabotaj Kanunu kabul edildi.

1938- Kırşehir ve çevresindeki 6,6 büyüklüğündeki depremde 149 kişi öldü.

1947- Hindistan'da Kongre Partisi, ülkenin Hindistan ve Pakistan olarak iki ayrı devlete bölünmesini kabul etti.

1948- ABD, yeni bir atom silahını Marshall Adası'nda denedi.

1971- Sovyetler Birliği, dünyanın ilk uzay istasyonu "Salyut I"i uzaya gönderdi. 15 metre uzunluğundaki istasyon, bilimsel bir laboratuvardı.

1984- Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü, Dostlar Tiyatrosu "Galileo Galilei" adlı oyunla aldı. Yıldız Kenter "en iyi kadın oyuncu", Müşfik Kenter "en iyi erkek oyuncu" seçildi.

1993- Şair, öykü ve oyun yazarı Sabahattin Kudret Aksal öldü. 1920 yılında doğan Aksal, İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünü bitirdi. Aksal, öğretmenlik, konservatuvarda ve şehir tiyatrolarında müdürlük yaptı.

1994- Sinema sanatçısı Turgut Boralı 71 yaşında öldü.

1995- ABD'nin Oklahoma kentinde bir resmi binaya konulan bombanın patlaması sonucunda 100'den fazla kişi öldü. Bombayı eski bir asker olan 28 yaşındaki Timothy McVeigh'in yerleştirdiği ortaya çıkarıldı.

1999- Karikatürist Tekin Aral İstanbul'da öldü. 1941'de doğan Aral, ağabeyi Oğuz Aral ile Gırgır ve Fırt dergilerini mizah dünyasına kazandırdı.

2007- Çankaya Köşkünden önce Cumhurbaşkanlığı Köşkü olarak kullanılan "Atatürk Müze Köşkü" restorasyonu tamamlandıktan sonra törenle ziyarete açıldı.

2008- Eski bakanlardan Ayvaz Gökdemir, Ankara'da bir kongrede kalp krizi geçirdikten sonra kaldırıldığı hastanede vefat etti.

2014- İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi (Avrasya Tüneli) Projesinin TBM makinesiyle tünel açma işlemi Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla Haydarpaşa Limanında başlatıldı.

20 Nisan

571- Hazreti Muhammed, Mekke'de dünyaya geldi. Peygamber'in doğumu "Kutlu Doğum Haftası" olarak kutlanıyor.

1841- İlk dedektif romanı "Morg Sokağı Cinayeti" yayımlandı. Edgar Allen Poe'nun Graham's Lady's and Gentleman's dergisinde yayımlanan eserinde Parisli Bay C. Auguste Dupin'in seri cinayetleri ortaya çıkarmadaki çözümleyici zekası betimleniyordu.

1902- Marie ve Pierre Curie, Paris'teki laboratuvarlarında radyoaktif radyum tuzlarını ayrıştırmayı başardı.

1924- 1924 Anayasası kabul edildi.

1942- İzmir Ticaret Gazetesi yayımlanmaya başladı.

1944- Türkiye, Almanya'ya krom ihracatını durdurdu.

1953- 7 Türk askeri Kore'deki esir değişimiyle geri alındı.

1962- Dolandırıcılığıyla ünlü "Sülün Osman" cezaevinde "Alınteri ile Yaşamak" konulu konferans verdi.

1990- Ressam Şefik Bursalı 87 yaşında öldü.

2003- Eski Ticaret Bakanı Teoman Köprülüler öldü.

2008- Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu eski milli güreşçi Gazanfer Bilge 85 yaşında vefat etti.

2014- Formula 1 Dünya Şampiyonasında sezonun 4. yarışı Çin Grand Prix'inde zafere ulaşan isim Mercedes Pilotı Lewis Hamilton oldu.

2015 - Başbakan Ahmet Davutoğlu, "Osmanlı Ermenilerinin hatırasına ve Ermeni kültürel mirasına sahip çıkmak, Türkiye için tarihi ve insani bir görevdir" diyerek, 24 Nisan'da Ermeni Patrikhanesince düzenlenecek dini bir törenle Osmanlı Ermenilerinin Türkiye'de de anılacağını bildirdi.

2015- "Türkiye'nin Einstein'ı" olarak adlandırılan dünyaca tanınmış bilim adamı Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu, tedavi gördüğü ABD'de vefat etti.

21 Nisan

1864- Toplum bilimci Max Weber doğdu.

1900- "Tom Sawyer", "Huckleberry Finn" adlı öyküleriyle tanınan Amerikalı mizah yazarı Mark Twain öldü. Twain'in asıl adı Samuel Langhorne Clemens'di.

1920- Mustafa Kemal Paşa, vilayetlere Meclis'in 23 Nisan 1920'de açılacağını bildiren genelge yayımladı.

1938- Pakistan'ın ünlü şairi Muhammed İkbal öldü.

1939- Hatay, Türk gümrük tarifesine dahil oldu.

1952- Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan anlaşmayla vize formaliteleri kaldırıldı.

1957- Muhsin Ertuğrul, İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrolarının başına getirildi.

1964- Yunanistan, Kıbrıs'taki askeri birliğini, Birleşmiş Milletler Barış Gücü emrine vermeyi kabul etti.

1964- Rum Patriği Vekili Emilyanos ile Metropolit Canavaris, Türkiye aleyhine faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle sınır dışı edildi.

1967- Yunanistan'da darbe yapıldı. "Albaylar Cuntası" yönetime el koydu.

1973- "Devlet Ana", "Yorgun Savaşçı" gibi yapıtlara imza atan yazar Kemal Tahir 63 yaşında öldü.

1996- Çeçenistan Devlet Başkanı Cahar Dudayev, bir Rus füze saldırısında öldü.

2005- TBMM Başkanlık Divanı, "TBMM 85. Yıl Milli Egemenlik Onur Ödülü"nün Prof. Dr. Gazi Yaşargil'e verilmesini kararlaştırdı.

22 Nisan

1920- İtilaf Devletleri, Osmanlı hükümetini Paris'te toplanacak sulh konferansına davet etti.

1924- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü kuruldu. Anadolu demiryollarının devletleştirilmesine ilişkin yasa benimsendi.

1933- Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri arasında imzalanan anlaşmayla Osmanlı borçlarının tasfiyesi sağlandı.

1935- Türk Kadınlar Birliğinin çağrısıyla İstanbul'da toplanan Uluslararası Kadınlar Kongresi çalışmalarını tamamladı.

1940- Siirt'in güneyindeki Beşiri yakınlarındaki Raman Dağı'nda 1042 metre derinlikte petrol bulundu.

1947- Türkiye'ye yabancı sermaye girişine izin veren yasa kabul edildi.

1962- Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Hakimler Kurulunun kurulmasına karar verildi.

1993- Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın naaşı, Fatih Camisi'nde kılınan namazdan sonra Vatan Caddesi'nde hazırlanan kabirde toprağa verildi.

1994- Eski başbakanlardan Adnan Menderes'in eşi Berin Menderes Ankara'da vefat etti.

2009- 1 Mayıs'ın "Emek ve Dayanışma Günü" adıyla tatil edilmesine ilişkin kanun değişikliği TBMM'de kabul edildi.

2012- IMF, borç yükü içindeki Avrupa ülkelerine, güven ve verimliliği artırmak, güçlü ve dengeli büyümeyi teşvik etmek için "cesur yapısal reformları hayata geçirmeleri" çağrısında bulundu

2013- İsrail'in Mavi Marmara saldırısıyla ilgili Türkiye'den özür dilemesinin ardından, tazminat konusunda görüşmelerde bulunmak üzere İsrail'den bir heyet Ankara'ya geldi. İsrailli heyet, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ve ardından Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç ile görüştü. Feridun Sinirlioğlu, İsrail heyetiyle bir metin üzerinde anlaştıklarını ve gelecek günlerde ikinci kez görüşeceklerini söyledi.

2015- Güney Kore ve ABD, 1974'te varılan mutabakatın yerine geçecek yeni bir nükleer enerji anlaşması imzaladı.

23 Nisan

1616- İngiliz oyun yazarı William Shakespeare öldü.

1920- Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı.

1923- Lozan Konferansı'nın ikinci dönemi başladı.

1924- Ankara'da Türk Ocakları I. Kurultayı toplandı.

1929- "Çocuk Bayramı ve Haftası" ilk kez kutlandı.

1930- Birinci Ulusal Mimarlık üslubunun tüm özelliklerini yansıtan son binalardan biri olarak kabul edilen Ankara'daki Türk Ocakları Genel Merkezi binası hizmete açıldı.

1938- Fransa'nın Nice kentinde yedi ülkenin katıldığı yarışmalarda Ordu Süvari Ekibi birincilik kazandı.

1948- II. Dünya Savaşı'ndan beri kapalı tutulan Topkapı Sarayı Müzesi ve İstanbul Arkeoloji Müzesi törenle halka açıldı.

1960- İzmit Petrol Rafinerisi'nin temeli atıldı.

1961- İlk TBMM binası müze haline getirildi.

1961- Yerli yapım "27 Mayıs Treni" ilk seferini yaptı.

1965- İlk Sovyet haberleşme uydusu Maniya-1 uzaya fırlatıldı.

1969- Robert Kennedy'nin katili Sirhan Bişara Sirhan, ölüm cezasına çarptırıldı.

1974- Siyasi hakların iadesi hakkında Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesinin ardından Senato Başkanı Tekin Arıburun, eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar'a bir tezkere yazdı. Yemin ederek senatörlük görevine başlamasını istedi. Bayar, bu isteği 28 Nisan'da geri çevirdi.

1979- Türkiye'nin yedi ülke ile telefon görüşmesini sağlayacak uyduyla haberleşme istasyonu hizmete girdi.

1981- MGK, eski Gümrük ve Tekel Bakanı Tuncay Mataracı'nın Yüce Divanda yargılanmasına karar verdi.

1982- TRT, haftada iki gün renkli yayına başladı.

1984- AIDS'e neden olan virüs belirlendi.

1992- Sağlık kontrolü için ABD'de bulunan Cumhurbaşkanı Turgut Özal'a prostat kanseri teşhisi konuldu.

2003- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun aldığı karar doğrultusunda KKTC ile Rum kesimi anasında serbest geçişler başladı.

2007- Samsun Ceyhan Petrol Boru Hattının temeli törenle atıldı.

2007- Rusya'nın eski Devlet Başkanlarından Boris Yeltsin öldü.

2012- TBMM Başkanı Cemil Çiçek, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı dolayısıyla eşi Gülten Çiçek ile resepsiyon verdi. Meclis'teki resepsiyona, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül yalnız, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ise eşi Emine Erdoğan ile katıldı.

2015- Çanakkale Kara Savaşları'nın 100. yılı anma etkinlikleri kapsamında İstanbul'da "Barış Zirvesi" düzenlendi.

2015- Edirne'nin Uzunköprü ilçesindeki, "dünyanın en uzun taş köprüsü" olarak bilinen Uzun Köprü, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi'ne alındı.

24 Nisan

1512- I. Selim tahta çıktı.

1830- Osmanlı hükümeti, Yunan Devletinin varlığını resmen kabul etti.

1898- İspanyolların, Küba adasının boşaltılması istemini reddederek ABD'ye savaş ilan etmesiyle, İspanya Amerikan Savaşı başladı.

1909- İstanbul'a gelen "Hareket Ordusu" 31 Mart Ayaklanması'nı bastırdı.

1916- Patrick Pearse önderliğindeki gizli milliyetçi örgüt İrlanda Cumhuriyetçi Kardeşliği, Dublin'de İngiliz egemenliğine karşı Paskalya ayaklanmasını başlattı.

1920- Mustafa Kemal, "Büyük Millet Meclisi Reisliği"ne seçildi.

1934- Türk Askeri Uçak Filosu Moskova Hava Meydanı'na indi.

1946- Ulvi Cemal Erkin'in 1. Senfonisi, Ankara Devlet Konservatuvarında ilk kez seslendirildi.

1959- Mısır Devlet Başkanı Nasır, Shell ve Anglo-Egyptian petrol şirketlerini kamulaştırma emri verdi.

1972- TBMM, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın idam kararlarını yeniden onayladı.

1980- İran'da rehin tutulan 52 Amerikalıyı kurtarmak için operasyon düzenlendi. Rehinelerin kurtarılamadığı operasyonda, 8 ABD askeri hayatını kaybetti.

1991- Türkiye'nin ilk güzellik kraliçesi Feriha Tevfik öldü.

2001- Ankara DGM Cumhuriyet Başsavcılığı, Beyaz Enerji Operasyonu'na ilişkin soruşturmayı tamamlayarak dava açtı.

2004- BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs'ta çözüm için hazırladığı plana ilişkin referandum yapıldı. Plan, KKTC'de "evet" oyları fazla çıkmasına rağmen Güney Kıbrıs Rum Kesimi "hayır" dediği için reddedilmiş oldu.

2007- Türk Diş Hekimleri Birliği kurucusu ve onur üyesi Prof. Dr. Yılmaz Manisalı 77 yaşında vefat etti.

2015 - Ermeni Patrikhanesi'nin ev sahipliğinde, 1915 olaylarının 100. yılını anmak üzere Kumkapı Meryem Ana Kilisesi'nde Sup Badarak (Kutsal Sunu) ayini düzenlendi. Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Volkan Bozkır'ın da katıldığı ayin, 1916 yılından bu yana yapılan ilk resmi ayin oldu ve ilk kez Türk hükümetinden bir temsilci böyle bir ayine katıldı.

2015- ABD Başkanı Barack Obama, Ermenilerin 1915 yılı olaylarının yıl dönümü olarak kabul ettikleri 24 Nisan ile ilgili açıklamasında, Ermenice "Büyük Felaket" anlamına gelen "Meds Yeghern" ifadesini kullandı.