Teyit.org’dan medya kuruluşlarına çağrı ve özeleştiri

Türkiye'de sosyal medyaya yansıyan şüpheli bilgiler ve medyanın gündeme getirdiği haberleri doğrulama taahhüdüyle faaliyet gösteren teyit.org, "Haber siteleri ve teyitçiler: Medya ortamını iyileştirmek hepimizin sorumluluğu" başlığıyla bir açıklama yayımladı. Açıklamada, "Şeyma Altundal'ın gözaltına alınması ile ilgili analizde yalnızca Emniyet Genel Müdürlüğünün tweetinin yanlış bilgi içerdiğini söylemekle kalmamalı, bunu yaygınlaştıran haber sitelerini de eklemeliydik. Okurlarımızın tarafsızlığımıza dair bir endişesi olduysa üzgünüz. Bilinçli bir tarafgirlik olmadığını, dört yıldır yaptığımız yayınların bütününe bakıp görebilirsiniz" ifadesi kullanıldı.

Son günlerde yöneltilen eleştirilerin soğukkanlılıkla incelendiği belirtilen açıklamada, "Bu bozulmuş medya ve bilgi ortamında okurların sesi olabilmek, doğru bilgi talebini yükseltebilmek ve hangi cenahtan olursa olsun medya kuruluşlarına yanlış bilginin önüne geçecek mekanizmalar kurmasında yardımcı olmak istiyoruz" görüşü dile getirildi.

"Haber siteleri ve teyitçiler: Medya ortamını iyileştirmek hepimizin sorumluluğu" başlığıya paylaşılan metin şöyle: "Son günlerde yaşananlar, Teyit'e farklı kesimlerden gelen eleştiriler, sağlıklı ve çoğulcu bir tartışmaya hizmet etmekten çıkıp şahsileşen argümanlar, dönüp ne yaptığımızı ve neden yaptığımızı yeniden düşünmemize vesile oldu.

Niyetimiz amansız bir polemik başlatmak, ya da düşmanlaştırma değil. Biz kendine “teyitçi” diyen, Türkiye’de teyitçiliğin standartlarını belirlemeyi, bilgi ve medya ortamındaki bozukluklara müdahale etmeyi görev edinmiş bir grup gazeteci olarak, iddia edildiğinin aksine, Türkiye’deki bağımsız medyanın içinde bulunduğu zor koşulları kabul etmekten ve bununla mücadele edenlerin hakkını teslim etmekten geri durmadık.

Bu bozulmuş medya ve bilgi ortamında okurların sesi olabilmek, doğru bilgi talebini yükseltebilmek ve hangi cenahtan olursa olsun medya kuruluşlarına yanlış bilginin önüne geçecek mekanizmalar kurmasında yardımcı olmak istiyoruz. Daha önce “Teyit nereye?” yazısında Teyit’in kurucusu Mehmet Atakan Foça’nın bahsettiği gibi, Teyit bir doğrulama kuruluşu olmanın ötesine geçeli epey oldu. Öğrenciler, öğretmenler, medya kuruluşları ve sivil toplumla düzenlediğimiz eğitimler, bilgi ekosisteminin çok sesliliği ve çoğulculuğunu güçlendirmeyi hedefleyen kuluçka programımız, herkes için teyitçiliği ve eleştirel düşünmeyi güçlendirecek yayınlar, medya ve bilgi ortamının yeni standartlarının oluşması için pek çok iş yaptığımızın kanıtı.

Pandemi koşulları, medya kuruluşlarıyla daha yakından çalışmayı hedeflediğimiz bazı planları ötelememize sebep olduysa da, niyetimizde değişiklik yok. Çünkü biliyoruz ki, hepimiz aynı ekosistemdeyiz ve varlığımızı sürdürmek için bu ekosistemi iyileştirmek hepimizin sorumluluğu.

"Bahsi geçen haber sitelerini Facebook sisteminde de işaretledik"
Son günlerde yöneltilen eleştirileri, soğukkanlılıkla inceledik. Çıkardığımız sonuçları ve eylem planımızı şöyle özetleyebiliriz: Şeyma Altundal’ın gözaltına alınması ile ilgili analizde, bazı haber sitelerinin linklerinin “Kimler Paylaştı?” kısmında yer verilmemesi haklı bir eleştiri. Yalnızca Emniyet Genel Müdürlüğü’nün tweetinin yanlış bilgi içerdiğini söylemekle kalmamalı, bunu yaygınlaştıran haber sitelerini de eklemeliydik. T24’ün uyarısı üzerine bu kısmı güncelledik. Okurlarımızın tarafsızlığımıza dair bir endişesi olduysa üzgünüz. Bilinçli bir tarafgirlik olmadığını, dört yıldır yaptığımız yayınların bütününe bakıp görebilirsiniz. Eğer gördüğünüz başka eksikler varsa, lütfen katkıda bulunun, birlikte geliştirmeye devam edelim.
Bahsi geçen haber sitelerini Facebook sisteminde de işaretledik. Kendi iş akışımız içinde olması gereken sürelerde bu işaretlemenin yapıldığını, kararlarımız üzerinde hiçbir baskının etkisi olmadığını bilmenizi isteriz.

"Kimler paylaştı ifadesini "paylaşım tespiti" olarak düzelttik"
Analizlerimizde yer alan “Kimler paylaştı?” verisini yazarlarımız, manuel bir medya taraması yaparak oluşturuyorlardı. Burada insan kaynaklı hatalarımızın olması doğal. Teyitçilik hala büyük oranda insan emeği ve dikkatine bağlı. Bu kısmı otomatize etmek için kuluçka programımızın mezunlarından Turnusol ile çalışmaya başladık. Topladıkları haber sitesi verilerinde otomatik bir arama yaparak bu kısma veri girişi yapılırken insan faktöründen kaynaklanabilecek hataları en aza indirmeye çalışacağız.
“Kimler paylaştı?” ifadesinin hedef gösteren bir tonu olduğundan endişe ediyoruz. Bu nedenle ifadeyi “Paylaşım tespiti” olarak düzelttik.
Aynı kısım için bir not hazırlayarak, kullanıcılarımızdan bizim atladığımız linkler varsa bildirim@teyit.org adresine iletebilecekleri hatırlatmasını ekledik.
“Paylaşım tespiti” kutusunun hemen altına yeni bir alan ekleyerek “Kimler düzeltti?” bilgisini göstermeye başlayacağız. Teknik ekibimiz bu kısmı yayına almak için çalışıyor. Okurlarımızın, sadece yanlış bilgi paylaşanları işaret ettiğimizi değil, düzeltme yapanı da gördüğümüzü bilmesini istiyoruz.
Facebook sisteminde hangi haber sitesini işaretliyoruz, hangi haber sitesini işaretlemiyoruz dışarıdan tespit edebilmek kolay değil. Okurlarımızın kafasında soru işaretleri oluşmasını anlayabiliyoruz. Şeffaflaşmak adına internet medyasında tespit ettiğimiz tüm içerikleri bir rapor olarak yayınlamaya karar verdik. Bu konuda bir denge gözetilip gözetilmediğini yorumlayabilmesi için okurlarımızla bu veriyi paylaşmayı şeffaflaşmak için bir sorumluluk olarak görüyoruz. Aynı raporda, bizimle diyalog geliştirerek haberini düzelten ya da bugüne kadar hiç yanlış bilgi yayınladığını tespit edemediğimiz mecraları da görebileceksiniz.

Bu rapor çalışmasının tek bir niyeti var; daha da şeffaflaşmak ve medya ekosistemini de şeffaf olmaya davet etmek. Tüm haber sitelerini, yayınladıkları yanlış bilgileri düzeltme sorumluluğunu almaya ve bunu okurlarıyla açık bir şekilde paylaşmaya davet ediyoruz.

"Denetçiler Kurulu oluşturmaya karar verdik"
Uzun zamandır özellikle okurlarımızın bir kısmıyla Fazilet Durağı gibi bazı iddiaların incelenmesi konusunda fikir ayrılığı yaşıyoruz. Metodolojimiz gereği, mahkemeye taşınmış bu iddiayı ele almamış, dava sonuçlandığında da, mahkeme kararının ötesinde söyleyebileceğimiz yeni bir söz kalmamıştı. Bize pek çok kez sorulan, incelediğimiz ya da incelemediğimiz için okurlarımızla içine girdiğimiz bunun gibi metodolojik tartışmaları çözüme kavuşturması için bir denetçiler kurulu oluşturmaya karar verdik. Bu kurulun akademisyenler, gazeteciler ve medya ombudsmanlarından oluşmasına, farklı düşünce dünyalarını kapsamasına özen göstereceğiz. Detayları ve çalışma biçimi önümüzdeki aylarda belirlenecek kurul için burada yer alan formu doldurarak öneride bulunabilirsiniz."

Nasıl geçindiğimize dair
"Teyit’in sürdürülebilirliğini sağlamak için bütünleşik bir iş modelimiz var. Gelirimizi, başka sektörlerde yaptığımız işlerden veya ana vizyonumuza ters düşen çalışmalardan değil, sosyal etkiyi ürettiğimiz yerden kazanıyoruz. Yani yanlış bilginin önüne geçtikçe, gelir elde ediyoruz.

İddia edilenin aksine Facebook bizi “fonlamıyor”. Biz bir hizmet satıyoruz. Bu ticari bir faaliyet. Ticari faaliyet yürütmek, her serbest girişim gibi bizim de hak ve özgürlüğümüz. Kaldı ki bu iş ilişkisinden elde edilen gelir, tıpkı reklam gelirleri gibi, koşulsuz bir harcama alanı, yani serbestiyet sunuyor. Facebook ile yürütülen işbirliği, bize patronaj değil, bilakis editoryal bağımsızlık olarak dönüyor.

Facebook’a sağladığımız haber doğrulama hizmeti sayesinde gelir elde ediyor ve giderek büyüyen, şu an 20 kişiden oluşan tam zamanlı Teyit ekibinin sürdürülebilirliğini sağlıyoruz. Gelirlerimizin yüzde 65’i Teyit ekibinin büyütülmesi ve refah içinde yaşaması için harcanıyor. Kaldı ki Teyit bir sosyal girişim. Ekipte en yüksek maaş, en düşük maaş alanın dört katını geçemiyor. Mevcut yönetim düzenimizde her birim kendi karar ve sorumluluk mekanizmasına sahip olsa da, daha iyi bir yönetişim, daha adil bir sahiplik yapısı her zaman mümkün. Nasıl bir organizasyon yapımız olduğunu da yakın gelecekte bir başka yazıyla aktarmayı planlıyoruz. Kusursuz olduğumuzu iddia etmiyoruz ama Teyit ekibinin iyi olma hali için neler yaptığımızı da daha önce ayrıntısıyla açıklamıştık.

Avrupa Birliği’ne bağlı kurumlar veya elçiliklerden aldığımız hibelerse tüm bütçemizin yüzde 15’inden fazla değil. Üstelik bunların hiçbirinin kararlarımıza en ufak bir müdahale teşebbüsü olmadı. İlkelerimiz gereği böyle bir müdahaleyle karşılaşırsak okurlarımıza bu girişimi açıkça duyuracağımızın ve anlaşmaları iptal edeceğimizin garantisini ilk günden beri veriyoruz. Editöryal bağımsızlık olmazsa olmazımız.

Hibe meselesiyle ilgili söylenecek pek çok şey var, bu destek mekanizmaları da kusursuz değil. Fakat bu hibelerden hükümetlerin, belediyelerin, siyasi partilerin, kamu kurumlarının da yararlandığını bilmenizi isteriz. Farkımız, bunu büyük bir cesaretle, çekinmeden açıklayabiliyor olmamız. Websitemizde kendi inisyatifimizle kimsenin zoru olmadan, tamamen şeffaflık ilkemiz gereği açıkladığımız bütçemize kurulduğumuz 2016 yılından bu yana ulaşabilirsiniz. Hiçbiri gizli, saklı değil. Sağlıklı bir tartışma ortamı için ise sorulması gereken sorunun “medya kuruluşlarının bünyelerinde çalışan gazetecilere hak ettikleri güvenceli çalışma ortamını sağlayıp sağlayamadığı” olması gerektiğine inanıyoruz.

Tarafsızlık ve şeffaflık iddiamız, uluslararası standartlarda. Her sene denetime tabi tutuluyoruz. Eğer bu standartlardan saptığımızı düşünüyorsanız Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı IFCN’e bildirimde bulunmakta ve tekrar incelenmemizi, denetlenmemizi talep etmekte özgürsünüz. Bu denetim yolunu da anons edebilmekten gurur duyduğumuzu, iç ve dış denetime her zaman açık olduğumuzu bilmenizi istiyoruz."