TELİF HAKLARINDA BÜYÜK DEĞİŞİKLİK! ÖKSÜZ ESERLER'İN YÜZÜ GÜLECEK!
Kültür ve Turizm Bakanlığı, telif hakları konusunda büyük bir adım atıyor
Telif Yasası kökten değişiyor. Müzisyen, sanatçı, yazar ve çizerler daha çok kazanacak. Telif ihlali yapanın, banka hesapları bloke edilebilecek. Otel, restoran, eğlence merkezi, radyo ve TV’ler rahat nefes alacak. Sahibi belli olmayan ‘öksüz eserler’in yüzü gülecek. Telif kavgaları için Telif Hakem Kurulu gelecek...
Kültür ve Turizm Bakanlığı, telif hakları konusunda büyük bir adım atıyor. Telif Yasası’nda yapılması düşünülen değişiklikle telif sistemi uluslararası standartlara kavuşacak. Bakanlık, telif kavgalarını bitirmesi beklenen yeni yasa için 41 maddelik bir taslak metin hazırladı. Mayıs ayında tamamlanarak incelenmek üzere Avrupa Birliğine gönderilecek taslak metnin Eylül-Ekim ayında yasalaşması planlanıyor.
Fikri mülkiyet alanındaki uluslararası davalardan ve bu alandaki akademik çalışmalarıyla tanınan Avukat Dr. Cahit Suluk, Telif Yasası’nda yapılacak değişiklikleri büyüteç altına aldı. Aynı zamanda taslak metni hazırlayan ekibin içerisinde yer alan Av. Dr. Cahit Suluk, meslek birlikleri ile telif hakkı sahiplerini yakından ilgilendiren konular hakkında bilgiler verdi.
Dr. Cahit Suluk, “Yeni Telif Yasası ne getirecek?” sorusuna şu yanıtları verdi:
TELİF SAHİPLERİ DAHA ÇOK KAZANACAK
“Telif Yasası’nda yapılması düşünülen değişiklikle müzisyen, sanatçı, yazar ve çizer gibi telif hakkı sahiplerinin daha fazla telif kazancı elde etmesinin yolu açılıyor.
Eserlerin çoğaltılmasına yarayan her türlü boş CD, DVD, flash disk gibi taşıyıcı materyaller ile matbaa ve fotokopi makineleri gibi teknik cihazları ticari amaçlı imal veya ithal edenler, imalat veya ithalat bedeli üzerinden yüzde üçü geçmeyen bir bedeli halen Bakanlığa ödüyor. Şahsi kullanım bedeli (copyright levy) olarak bilinen bu parayı bugüne kadar Bakanlık kullandı. Telif hakkı sahipleri bu paranın kendilerine verilmesini talep ediyordu. Avrupa Birliği’nin de baskıları ile Bakanlık bu konuda adım atıyor. Taslağa göre, toplanan bu paraların % 30’u telif hakkı sahiplerine verilecek. Ancak hak sahipleri bu rakamın çok düşük olduğunu, en az % 70’inin kendilerine verilmesini istiyor.”
TELİF İHLALİ YAPANIN BANKA HESAPLARI DONDURULACAK
“İhtiyati tedbirler ve gümrüklerde el koymaya ilişkin hükümler yeniden düzenleniyor. Her iki geçici koruma önlemi olabildiğince genişletiliyor. Sözgelimi, bir telif ihlali yapan kişinin, banka hesaplarının bloke edilmesinden taşınır mallarına el konulmasına ve hatta tapu kayıtlarına şerh düşülmesine kadar bir dizi ağır önleme yer veriliyor. Benzer şekilde telif hakkını ihlal eden bir ürünün gümrüklerde herhangi bir işleme tabi tutulması halinde bu ürünlere el konulabilecek.”
ÖKSÜZ ESERLERİN YÜZÜ GÜLECEK
“Telif Yasası’na ‘alan adı’, ‘hizmet sağlayıcı’ ve ‘teknolojik önlemler’ gibi yeni tanımlar giriyor. Yine sahibi belli olmayan, yani ‘öksüz eserler’ hukukumuzda ilk kez düzenlemeye tabi tutuluyor. Öksüz eserleri kullanmak isteyen kişiler, gazete ilanı gibi bazı prosedürlere uymak ve bedelini ilgili sektör Ortak Lisanslama Birimi’ne ödemek kaydıyla kullanabilecek.”
ARŞİV YETKİSİ YAYGIN HALE GETİRİLİYOR
“Taslakta eserlerin arşiv amaçlı çoğaltım ve arşivlemenin yapıldığı bina ve eklentilerde kamunun kullanımına sunmaya ilişkin özel hükümlere yer veriliyor. Taslak metinde tüm kütüphane, müze ve eğitim kurumlarına bu yetki veriliyor. Böylece Milli Kütüphane’nin yanında herhangi bir ilköğretim kurumu ya da bir kolej de arşivleme yapabilecek ve arşivini, kendisine ait bina ve eklentilerde kamuya kullandırabilecek. Yayıncılar bu düzenlemeye şiddetle karşı çıkıyor ve başta Milli Kütüphane olmak üzere Türkiye’de sadece altı tane bulunan derleme kütüphanelerine arşiv yetkisi verilmesini talep ediyorlar.”
TELİF ÜCRETİ İÇİN KAPINIZ BİR KEZ ÇALINACAK
“Ülkemizde halen 25 civarında meslek birliği faaliyet gösteriyor. Bu kadar çok sayıda meslek birliği yüzünden eserleri kullanan otel, restaurant, eğlence merkezi ve radyo-TV kuruluşları telif ödeme konusunda direnç gösteriyordu. Çünkü meslek birlikleri, ikide bir Ramazan davulcusu gibi kullanıcıların kapısını çalıyordu. Artık meslek birlikleri, kullanıcıların kapısını ayrı ayrı çalamayacak.
İlim-edebiyat, müzik, işitsel-görsel (sinema) ve güzel sanatlar olmak üzere dört sektörde Ortak Lisanslama Birimi kuruluyor. Bu birimler, ilgili sektördeki tüm meslek birlikleri bir araya gelerek bir protokolle kurulacak. Anlaşmazlık çıkarsa devreye bakanlık girecek ve anılan birimleri zorla kurduracak.”
TELİF KAVGASI BİTECEK Mİ?
“Hayır. Bugüne kadar telif kavgası meslek birlikleri ile kullanıcılar arasında yaşanırken, bundan sonra meslek birlikleri arasında yaşanacak. Çünkü tarifeleri meslek birlikleri yapacak ve herkes kendi sektöründe aslan payını alma yarışına girecek. Her meslek birliği kendi tarifesini Ortak Lisanslama Birimi’ne sunacak. Bu birim de meslek birliklerinden gelen tarifeleri birleştirerek tek tarife hazırlayacak. İşte kıyamet de burada kopacak. Çünkü her meslek birliği aslan payını almak isteyecek. Ortak Lisanslama Birimi, oluşturacağı bu tarifeyi kullanıcının önüne koyacak.
Taslağın yasalaşması ile birlikte sadece bu Ortak Lisanslama Birimleri, kullanıcılardan telif toplayabilecek. Böylece kullanıcılar, onlarca meslek birliği yerine bu dört Ortak Lisanslama Birimi ile muhatap olacak. Tabii, bu söylediğimiz eserlerin normal kullanımı için geçerli. Yoksa eserlerin işlenmesi gibi başkaca işlemlere tabi tutulması halinde kullanıcı karşısında yine müzik edisyon şirketleri gibi başkaca muhatapları bulacak.”
MESLEK BİRLİKLERİ TELİF BİRLİĞİ OLUYOR
“Yapılacak yeni düzenleme ile meslek birlikleri artık telif birlikleri olacak. Böylece var olan meslek birlikleri kapanmayacak; sadece adları değişecek. Ancak bu değişiklik masum değil. Telif Birliği ifadesinin gelmesi ile artık bu yapıların dernek ve vakıf gibi örgütlerden çok farklı işlevleri olduğuna; bunların telif toplaması gerektiğine vurgu yapılıyor.
Diğer yandan yeni telif birliği kurmak neredeyse imkânsız. Çünkü yeni telif birliğinin kurulması oldukça ağır şartlara bağlanıyor. Buna göre, bir alanda telif birliği kurabilmek için, daha önce o alanda kurulmuş telif birliklerinden en fazla üyesi olan telif birliğinin üye sayısından az olmamak kaydıyla kurucu şartı aranıyor. Bu da yeterli değil; ayrıca Bakanlık yeni kurulacak telif birliğinin, hak sahiplerinin haklarının takibi bakımından zaruri bulacak. Yani yeni telif birliğinin kurulması tamamen Bakanlığın takdirine bırakılıyor.”
TÜRKİYE’DE İLK KEZ TELİF HAKEM KURULU KURULACAK
“Bugüne kadar meslek birlikleri ile kullanıcılar arasında telif bedelinin ne kadar olacağı kronik bir sorundu. Bu soruna iyi bir çözüm üretiliyor.
Telif tarifelerini yine birlikler hazırlayacak. Ancak tarifelere ilişkin şikâyet ve diğer anlaşmazlıklar, Türkiye’de ilk kez kurulacak Telif Hakem Kurulu tarafından giderilecek. Bu kurulda bir hâkim, iki öğretim üyesi, Telif Hakları Genel Müdürü ve Rekabet Kurulu üyesi olmak üzere toplam 5 üye yer alacak. Kurulun kararları tarafları bağlayacak ve derhal uygulamaya girecek. Kararı beğenmeyen taraf mahkemeye gidecek. Ancak mahkemeye gidilmesi Kurul kararının yürütmesini durdurmayacak. Mahkemede belirlenecek telif bedeli daha fazla olursa kullanıcı, aradaki farkı Ortak Lisanslama Birimine ödeyecek. Bu bedel daha az çıkarsa Birlik, bu farkı kullanıcıya aide edecek.”
KORSANA AĞIR CEZA
“Taslak metinde cezai yaptırımlar da genişletilmiş. Özellikle dijital korsanla mücadele bağlamında yeni cezalar öngörülüyor. Bakanlık ceza hükümlerine henüz son noktayı koymadı. Ancak korsana karşı beş yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.”
Kültür ve Turizm Bakanlığı, telif hakları konusunda büyük bir adım atıyor. Telif Yasası’nda yapılması düşünülen değişiklikle telif sistemi uluslararası standartlara kavuşacak. Bakanlık, telif kavgalarını bitirmesi beklenen yeni yasa için 41 maddelik bir taslak metin hazırladı. Mayıs ayında tamamlanarak incelenmek üzere Avrupa Birliğine gönderilecek taslak metnin Eylül-Ekim ayında yasalaşması planlanıyor.
Fikri mülkiyet alanındaki uluslararası davalardan ve bu alandaki akademik çalışmalarıyla tanınan Avukat Dr. Cahit Suluk, Telif Yasası’nda yapılacak değişiklikleri büyüteç altına aldı. Aynı zamanda taslak metni hazırlayan ekibin içerisinde yer alan Av. Dr. Cahit Suluk, meslek birlikleri ile telif hakkı sahiplerini yakından ilgilendiren konular hakkında bilgiler verdi.
Dr. Cahit Suluk, “Yeni Telif Yasası ne getirecek?” sorusuna şu yanıtları verdi:
TELİF SAHİPLERİ DAHA ÇOK KAZANACAK
“Telif Yasası’nda yapılması düşünülen değişiklikle müzisyen, sanatçı, yazar ve çizer gibi telif hakkı sahiplerinin daha fazla telif kazancı elde etmesinin yolu açılıyor.
Eserlerin çoğaltılmasına yarayan her türlü boş CD, DVD, flash disk gibi taşıyıcı materyaller ile matbaa ve fotokopi makineleri gibi teknik cihazları ticari amaçlı imal veya ithal edenler, imalat veya ithalat bedeli üzerinden yüzde üçü geçmeyen bir bedeli halen Bakanlığa ödüyor. Şahsi kullanım bedeli (copyright levy) olarak bilinen bu parayı bugüne kadar Bakanlık kullandı. Telif hakkı sahipleri bu paranın kendilerine verilmesini talep ediyordu. Avrupa Birliği’nin de baskıları ile Bakanlık bu konuda adım atıyor. Taslağa göre, toplanan bu paraların % 30’u telif hakkı sahiplerine verilecek. Ancak hak sahipleri bu rakamın çok düşük olduğunu, en az % 70’inin kendilerine verilmesini istiyor.”
TELİF İHLALİ YAPANIN BANKA HESAPLARI DONDURULACAK
“İhtiyati tedbirler ve gümrüklerde el koymaya ilişkin hükümler yeniden düzenleniyor. Her iki geçici koruma önlemi olabildiğince genişletiliyor. Sözgelimi, bir telif ihlali yapan kişinin, banka hesaplarının bloke edilmesinden taşınır mallarına el konulmasına ve hatta tapu kayıtlarına şerh düşülmesine kadar bir dizi ağır önleme yer veriliyor. Benzer şekilde telif hakkını ihlal eden bir ürünün gümrüklerde herhangi bir işleme tabi tutulması halinde bu ürünlere el konulabilecek.”
ÖKSÜZ ESERLERİN YÜZÜ GÜLECEK
“Telif Yasası’na ‘alan adı’, ‘hizmet sağlayıcı’ ve ‘teknolojik önlemler’ gibi yeni tanımlar giriyor. Yine sahibi belli olmayan, yani ‘öksüz eserler’ hukukumuzda ilk kez düzenlemeye tabi tutuluyor. Öksüz eserleri kullanmak isteyen kişiler, gazete ilanı gibi bazı prosedürlere uymak ve bedelini ilgili sektör Ortak Lisanslama Birimi’ne ödemek kaydıyla kullanabilecek.”
ARŞİV YETKİSİ YAYGIN HALE GETİRİLİYOR
“Taslakta eserlerin arşiv amaçlı çoğaltım ve arşivlemenin yapıldığı bina ve eklentilerde kamunun kullanımına sunmaya ilişkin özel hükümlere yer veriliyor. Taslak metinde tüm kütüphane, müze ve eğitim kurumlarına bu yetki veriliyor. Böylece Milli Kütüphane’nin yanında herhangi bir ilköğretim kurumu ya da bir kolej de arşivleme yapabilecek ve arşivini, kendisine ait bina ve eklentilerde kamuya kullandırabilecek. Yayıncılar bu düzenlemeye şiddetle karşı çıkıyor ve başta Milli Kütüphane olmak üzere Türkiye’de sadece altı tane bulunan derleme kütüphanelerine arşiv yetkisi verilmesini talep ediyorlar.”
TELİF ÜCRETİ İÇİN KAPINIZ BİR KEZ ÇALINACAK
“Ülkemizde halen 25 civarında meslek birliği faaliyet gösteriyor. Bu kadar çok sayıda meslek birliği yüzünden eserleri kullanan otel, restaurant, eğlence merkezi ve radyo-TV kuruluşları telif ödeme konusunda direnç gösteriyordu. Çünkü meslek birlikleri, ikide bir Ramazan davulcusu gibi kullanıcıların kapısını çalıyordu. Artık meslek birlikleri, kullanıcıların kapısını ayrı ayrı çalamayacak.
İlim-edebiyat, müzik, işitsel-görsel (sinema) ve güzel sanatlar olmak üzere dört sektörde Ortak Lisanslama Birimi kuruluyor. Bu birimler, ilgili sektördeki tüm meslek birlikleri bir araya gelerek bir protokolle kurulacak. Anlaşmazlık çıkarsa devreye bakanlık girecek ve anılan birimleri zorla kurduracak.”
TELİF KAVGASI BİTECEK Mİ?
“Hayır. Bugüne kadar telif kavgası meslek birlikleri ile kullanıcılar arasında yaşanırken, bundan sonra meslek birlikleri arasında yaşanacak. Çünkü tarifeleri meslek birlikleri yapacak ve herkes kendi sektöründe aslan payını alma yarışına girecek. Her meslek birliği kendi tarifesini Ortak Lisanslama Birimi’ne sunacak. Bu birim de meslek birliklerinden gelen tarifeleri birleştirerek tek tarife hazırlayacak. İşte kıyamet de burada kopacak. Çünkü her meslek birliği aslan payını almak isteyecek. Ortak Lisanslama Birimi, oluşturacağı bu tarifeyi kullanıcının önüne koyacak.
Taslağın yasalaşması ile birlikte sadece bu Ortak Lisanslama Birimleri, kullanıcılardan telif toplayabilecek. Böylece kullanıcılar, onlarca meslek birliği yerine bu dört Ortak Lisanslama Birimi ile muhatap olacak. Tabii, bu söylediğimiz eserlerin normal kullanımı için geçerli. Yoksa eserlerin işlenmesi gibi başkaca işlemlere tabi tutulması halinde kullanıcı karşısında yine müzik edisyon şirketleri gibi başkaca muhatapları bulacak.”
MESLEK BİRLİKLERİ TELİF BİRLİĞİ OLUYOR
“Yapılacak yeni düzenleme ile meslek birlikleri artık telif birlikleri olacak. Böylece var olan meslek birlikleri kapanmayacak; sadece adları değişecek. Ancak bu değişiklik masum değil. Telif Birliği ifadesinin gelmesi ile artık bu yapıların dernek ve vakıf gibi örgütlerden çok farklı işlevleri olduğuna; bunların telif toplaması gerektiğine vurgu yapılıyor.
Diğer yandan yeni telif birliği kurmak neredeyse imkânsız. Çünkü yeni telif birliğinin kurulması oldukça ağır şartlara bağlanıyor. Buna göre, bir alanda telif birliği kurabilmek için, daha önce o alanda kurulmuş telif birliklerinden en fazla üyesi olan telif birliğinin üye sayısından az olmamak kaydıyla kurucu şartı aranıyor. Bu da yeterli değil; ayrıca Bakanlık yeni kurulacak telif birliğinin, hak sahiplerinin haklarının takibi bakımından zaruri bulacak. Yani yeni telif birliğinin kurulması tamamen Bakanlığın takdirine bırakılıyor.”
TÜRKİYE’DE İLK KEZ TELİF HAKEM KURULU KURULACAK
“Bugüne kadar meslek birlikleri ile kullanıcılar arasında telif bedelinin ne kadar olacağı kronik bir sorundu. Bu soruna iyi bir çözüm üretiliyor.
Telif tarifelerini yine birlikler hazırlayacak. Ancak tarifelere ilişkin şikâyet ve diğer anlaşmazlıklar, Türkiye’de ilk kez kurulacak Telif Hakem Kurulu tarafından giderilecek. Bu kurulda bir hâkim, iki öğretim üyesi, Telif Hakları Genel Müdürü ve Rekabet Kurulu üyesi olmak üzere toplam 5 üye yer alacak. Kurulun kararları tarafları bağlayacak ve derhal uygulamaya girecek. Kararı beğenmeyen taraf mahkemeye gidecek. Ancak mahkemeye gidilmesi Kurul kararının yürütmesini durdurmayacak. Mahkemede belirlenecek telif bedeli daha fazla olursa kullanıcı, aradaki farkı Ortak Lisanslama Birimine ödeyecek. Bu bedel daha az çıkarsa Birlik, bu farkı kullanıcıya aide edecek.”
KORSANA AĞIR CEZA
“Taslak metinde cezai yaptırımlar da genişletilmiş. Özellikle dijital korsanla mücadele bağlamında yeni cezalar öngörülüyor. Bakanlık ceza hükümlerine henüz son noktayı koymadı. Ancak korsana karşı beş yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.”