Sahnenin ilk Türk kadın yıldızı: Afife Jale

İSTANBUL (AA) - KAAN BURAK ŞEN - Tiyatroya olan aşkı ile bir ilki başaran Afife Jale, ilk Türk kadın tiyatro oyuncusu olarak tiyatromuzun önemli yapı taşlarından biri oldu.

Hidayet Bey ile Methiye Hanım'ın kızı olarak 1902'de Kadıköy'de dünyaya gelen sanatçı, İstanbul Kız Sanayi Mektebi'nde eğitim gördü.

Afife Jale, 1918'de Darülbedayi'nin açtığı tiyatro kursları sınavını kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkmasının yasak olduğu dönemde, sadece kadınlara özel gösterilerde oynamak kaydıyla Darülbedayi bünyesine alınan beş Müslüman kadından biri oldu. Diğer hanımlardan üçü kursu bırakırken, Refika Hanım suflör, Afife Jale ise "mülazim artistlik" (stajyer oyuncu) kadrosunda yer aldı. Sanatçı, 1920 yılına kadar oyunların provalarına katıldı, fakat sahneye çıkamadı.

Kadıköy'deki Apollon Sineması'nda, 13 Nisan 1919'da, Hüseyin Suat'ın "Yamalar" oyununda rol alarak, sahneye çıkan ilk Türk kadını oldu. "Jale" takma adıyla sahne alan ve oyunda "Emel" rolünü canlandıran Afife Hanım, o günden sonra Afife Jale olarak anıldı.

İkinci oyunu “Tatlı Sır” ve üçüncü piyesi "Odalık" oynanırken tiyatronun polis tarafından basılması üzerine, kaçmak zorunda kalan Afife Jale, Dahiliye Nezareti'nin Müslüman kadınların kesinlikle sahneye çıkamayacaklarına dair bildirisinin ardından işten çıkarıldı.

- Ünlü ses sanatçısı Selahattin Pınar ile 1929'da evlendi

Bu dönemde, maddi ve manevi bunalım yaşayan sanatçının, şiddetli baş ağrılarını doktorunun morfinle tedavi etmesi üzerine uyuşturucu bağımlısı oldu.

Mustafa Kemal Atatürk, 1923 yılında Türk kadınının sahneye çıkma yasağını ortadan kaldırınca, Afife Jale özgür bir şekilde oyunculuk yapmaya başladı. Jale, bu gelişmenin ardından turnelere çıkarak birçok tiyatroda rol aldı.

Hafız Burhan konserinde tanıştığı ünlü ses sanatçısı Selahattin Pınar ile 1929'da evlendi. "Nereden Sevdim O Zalim Kadını" adlı eserin bestesinin de sahibi olan Pınar, eşi için birçok beste yaptı. Jale, uyuşturucu bağımlılığı yüzünden tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı, 1935'te ise eşinden ayrıldı.

Son yıllarını Darülbedayi'deki dostlarının yardımıyla yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde geçirdi.

Yaşamı, Şahin Kaygun'un yönettiği, Müjde Ar'ın başrolünde yer aldığı 1987 yapımı "Afife Jale" ve Ceyda Aslı Kılıçkıran’ın yönettiği 2008 yapımı "Kilit" filmlerine konu olan Afife Jale'nin Selahattin Pınar ile ilişkisi ise Nezihe Araz'ın yazdığı, Kenan Işık'ın yönettiği "Afife Jale" adlı tiyatro oyununda ele alındı. Sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından 1997'den beri her yıl Afife Tiyatro Ödülleri veriliyor.

Mezarı, Kazlıçeşme Kabristanı'nda bulunan Afife Jale, 39 yaşında, 24 Temmuz 1941'de vefat etti.