Özay Şendir’den çarpıcı yangınla mücadele analizi! ‘Biz uçağa ABD ise pilota bakıyor’
Türkiye’nin birçok noktasında çıkan orman yangınlarını ve bu yangınlarla mücadeleyi ele alan Milliyet yazarı Özay Şendir, “Biz uçağın kapasitesine bakıyoruz ABD pilot yeterliliğine” dedi ve dikkat çeken bir soru sordu.
Milliyet yazarı Özay Şendir, bugünkü köşesinde orman yangınlarıyla mücadele konusunda dikkat çeken bir yazı kaleme aldı. “Biz uçağın kapasitesine bakıyoruz ABD pilot yeterliliğine” ifadelerini kullanan Şendir, “Türkiye havadan müdahalede olmazsa olmaz Bird Dog yani yönlendirici uçak kullanıldı mı?” diye sordu.
Özay Şendir’in ‘Orman yangınları, yapmadıklarımız, uçaklar, eğitim zaafiyetimiz...’ başlıklı yazısı şöyle:
Türkiye’de şu an herkesin en çok istediği şey orman yangınlarının bir an önce sönmesi. Bunun için de herkesin aklına gelen çözüm dev bir uçak filosu. Durduk yere düşünmüyor insanlar bu çözümü. Türk Hava Kurumu’nun krizi aslında 2019 yılında başladı. Arşivde o konuda çok sayıda yazım duruyor ama büyük yangınlar bu sene çıktığı için krizin farkına yeni vardık. Türkiye’de kamuoyu tepkisi yükselen konularda hemen sert adımlar atılır. Belli ki uçaklar konusunda da böyle olacak ancak alınacak uçaklar asıl sorunları görmemize engel olmamalı. Bugün ve yarın dünyada olup bitenleri, yapılan uygulamalara dair çıkardıklarımı bulacaksınız sayfalarda. Önlenmesi mümkün Manavgat yangınından, yangınla asıl mücadelenin karadan ve alevler yükselmeden başlaması gerektiğine dair bilgileri, Orman Genel Müdürlüğü’nün eksik bıraktıklarını yazacağım. Önce uçaklarla başlayalım:
ORMAN YANGILARINA KARŞI UÇAK ÇÖZÜM MÜ?
Güney Avustralya İtfaiyesi’nin “Havadan Yangınla Mücadele” sayfasının hemen ikinci satırında “İtfaiye uçakları büyüklükleri veya türleri ne olursa olsun bir orman yangınını kendi başlarırına söndüremezler yazıyor. Ardından Güney Avustralya’da kullanılan 26 yangın söndürme uçağının tamamının sözleşmeyle kiralandığı, mevsimsel olarak (yılın yaklaşık 5 ayı) kullanılan uçaklara sahip olmanın ve çalıştırmanın ekonomik olmadığı tespit edilmiştir deniliyor. Avustralyalılara göre kiralama yöntemi yangınla havadan mücadelede yeni teknolojiyi takip etme imkanı da veriyor. Avustralyalılar uçakları gözetleme, ilk etkili müdahale, karşı ateş yakmak için yangım bombası atımı ve helikopterlerle eleman ve teçhizat sevkiyatı için kullanıyorlar. Yangın ihbarı alır almaz ilk başta 4 tek motorlu uçaktan oluşan bir filo yolluyorlar. İyi başardıkları iş, yangın riski çok yüksek olan bölgelerde çok hızlı müdahale edebilecek bir organizasyon kurmuş olmaları. Türkiye’de kullanılan ilk müdahale araçları 350 litre su alabiliyor, o da karadan yol bulabilirse gidiyor.
İLK İHTİYACIMIZ MAFFS SİSTEMİ
Şu an Türkiye’de herkes orman yangınına müdahale edecek kiralık uçak arıyor. Yunanistan ve İtalya’da da büyük yangınlar olduğu için boşta uçak bulmak kolay olmuyor. ABD Tarım Bakanlığı Orman Dairesi ile ABD Savunma Bakanlığı ortak bir çalışma yapmışlar. Yangınların sayısının çok arttığı ve müdahale edecek uçak bulamadıkları dönemlerde ABD Hava Kuvvetleri’ne bağlı C-130 nakliye uçaklarıyla kullanılabilen “Modüler Havadan Yangın Söndürme Sistemleri” hazırlamışlar. Bu 8 modüler sistem farklı eyaletlerdeki hava üslerinde hazır tutuluyor. İhtiyaç halinde C-130 askeri uçaklar, anında orman yangınıyla mücadele uçakları haline geliyor. Türkiye bu seçeneği kolaylıkla düşünebilir.
LİTREYİ BIRAK PİLOTA BAK...
Son orman yangınları sırasında gördük ki, Bakanlık, orman yangılarına havadan müdahale için açılan ihalede 5 bin litre kapasitesinde olma şartını aramış Uçak ne olursa olsun asıl önemli olan pilotlar, o kısımda ne şartlar koyduk belli değil. ABD, Minnesota’da kurulu olan Dauntless şirketi yangın söndürme için işe alacağı pilotlarda 200 saatlik alçak uçuş, dağlık arazide 200 saat uçuş, en az 100 saat orman yangınlarına havadan müdahale tecrübesi arıyor. ABD Hükümeti adına ülke içinde ve dışında havacılık ve güvenlik hizmetleri sunan DynCorp adlı firmanın orman yangınına ilk saldırı eğitmen pilotu bile var. Türkiye’de kiralanan araçları kimler uçuruyor, orman yangınlarında acaba ne kadar, kaç uçuş saati tecrübeleri var?
KAÇIRILAN FIRSAT YANGINA GECE MÜDAHALESİ...
Orman yangılarına havadan müdahalede oldukça sıkı kurallar var. Birincisi pilotların görerek uçma zorunluluğu. Yani duman çoksa uçuş imkânsız hale geliyor. Sıcaklıkların uçakların motor performansını düşürmesi
rüzgar gibi bir sürü etmen daha var. Fakat karadan yapılan çalışmalara en büyük hava katkısı sıcaklıkların daha düşük olduğu gece saatlerinde verilebiliyor. ABD’de gece müdahaleleri var ama Avustralya’da gece uçuşu yasak,2018’den beri sadece iki deneme yapıldı. Çarşamba akşamı gece görüşü olan helikopter uçurduk ama bu iş çok ciddi bir uzmanlık istiyor. Orman yangılarına havadan müdahaleyle ilgili 12-13 Ekim’de Slovenya’da, 22-23 Mart’ta ABD’de de iki fuar ve toplantı yapılacak. Özellikle ABD’deki toplantıda gece yangılarına müdahale konusunda Kaliforniya Yangın Departmanı Şefi Komutan Wayne Rinng bir sunum yapacak. Umarım Türkiye adına bir takip eden çıkar.
BIRD DOG’LAR GÖREV ALDI MI?
Orman yangılarına havadan müdahale için ABD, Kanada ve Avustralya’dan bulduğum tüm örneklerde dikkatimi çeken nokta Bird Dog denilen yönlendirme uçakları oldu. Bu uçaklar havadan müdahalenin etkin olabilmesi için havada mutlaka bir yönlendirici uçak görev yapıyor. Bu uçak hem yangına müdahale eden hava taşıtlarına nereye atış yapacaklarını söylüyor hem de karadaki ekipleri yönlendiriyor. Dokuz gündür boğuştuğumuz orman yangınlarında bu yönlendirici uçaklar görev yaptı mı, yaptıysa içlerinde kimler uçtu? Dünya genelinde Bird Dog olarak görev yapan uçaklara yangının merkezini tespit etmesi için termal görüş imkanlarının da eklendiği bir dönemdeyiz.”