Lübnan'da seçim kanunu mezhepsel bölünmeyi derinleştiriyor

BEYRUT (AA) - RABİİ DEMC - Lübnan'da 13 Nisan 1975 ile 1991 yılları arasında yaşanan ve mezhepsel bölünmenin hakim olduğu iç savaşın 43. yılında, yeni seçim yasasıyla mezhepsel bölünme daha da derinleşiyor.

Lübnanlıların çoğu, mezhepsel rejimden kurtularak sivil bir rejime geçilmesini beklerken, 6 Mayıs'ta yapılacak genel seçimlerde ilk defa uygulanacak nispi temsile dayalı yeni seçim sisteminin bunun tam aksine mezhepsel bölünmeyi güçlendireceği öngörülüyor.

Lübnan meclisinde sandalyelerin belirlenmesinde oy oranından önce kanunla belirlenen kontenjanlar etkili oluyor. Buna göre, 128 sandalyeli mecliste sandalyelerin yüzde 50'si Hristiyanlara, yüzde 50'si Müslümanlara veriliyor.

Hristiyanların sandalye dağılımı, 34 Maruni, 14 Ortodoks Rum, 8 Katolik Rum, 6 Ermeni, 1 Anglikan, 1'i küçük azınlıklar şeklinde. Müslümanlara ayrılan sandalyelerin dağılımı ise şu şekilde: 27 Sünni, 27 Şii, 8 Dürzi, 2 Nusayri. Meclis başkanı ise Şiilerden seçiliyor.

- Seçim yasasındaki aksaklıklar

Eski İçişleri Bakanı Mervan Şerbel, 2012 yılında nispi seçim kanunu önerisini sunmuş ancak hükümet öneriyi dikkate almamış daha sonra ise üzerinde yapılan bazı değişikliklerle kabul edilmişti.

Bakan Şerbel, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kendisinin sunduğu öneriye ilişkin değişikliklerin öneriyi tanınmaz hale getirdiğini ve bu haliyle seçim yasasına benzemediğini savundu.

Şerbel, yeni yasanın en zayıf noktasının, aday sayısı eksik olan listeyle seçime girmeye izin verilmesi olduğunu belirterek, bu durumun eksik liste veren tarafın milletvekilliğinin otomatik olarak rakip tarafa gitmesine neden olacağını ifade etti.

Lübnan basınında yeni seçim yasasının mezhepçiliği güçlendireceği yönündeki yorumlarla ilgili ise Şerbel, "Lübnan'da anayasa mezhepçilik üzerine kurulu olduğu için ülkedeki tüm yasalar da mezhepçiliği veya mezhepçi rejimi güçlendirmekte." değerlendirmesinde bulundu.

Eski Bakan Şerbel, yeni yasanın meclisin görev süresinin üçüncü kez uzatılmaması için aceleyle kabul edildiğini savunarak yasanın, mevcut haliyle başarısız olduğu için 2022 yılındaki seçimlerde değiştirileceği öngörüsünde bulundu.

Demokratik Seçimler İçin Lübnan Cemiyeti Araştırma Bölümü Koordinatörü Ali Salim de yeni kanundaki tercihli oy konusuna değindi. Salim, bu sistemin seçmene oyunu mezhepsel esasa göre kullanma imkanı tanıdığını belirtti.

Salim, örneğin Sünni, Şii veya Dürzi bir seçmenin genelde önündeki listeden kendi mezhebinden olan kişiye oy vereceğini, ancak birden fazla tercih hakkı olması durumunda ise bu tercihinde çeşitliliğe gidebileceğini aktardı.

Yeni yasaya göre seçim bölgeleri 6 ilde toplam 15 daireden oluşurken, eski yasada 25 daireden oluşuyordu.

Salim ayrıca yeni getirilen nispi temsil sisteminin de siyasi güçlerin mezhepçi söylemlerini güçlendireceğini ve daireler ile koltukların mezhepçiliğe göre bölünmesi vesilesiyle seçim bölgelerindeki çeşitliliği sınırlandıracağını belirtti.

Koordinatör Salim, başkent Beyrut'taki seçim bölgelerinin tamamen mezhepçi esaslara göre bölünmesini de eleştirdi.

Lübnan'ın 6 ili de başkent Beyrut'taki bölgeler gibi mezhep esaslı olarak bölünmüş durumda.

Seçimlerle ilgili tecrübesine dayanarak tercihli oyun sadece seçmenin bağlı bulunduğu ilçe ya da daireyle sınırlandırılmasını da eleştiren Salim, bunun, seçmenin, adayın projelerine ve bölgedeki rolüne bakmaksızın kendi mezhebinden olanı seçmesinin önünü açacağını söyledi.

Salim, tercihli oyun seçim sürecinde mezhepçiliği güçlendireceğini ve bazı yerlerde mezhep çatışmasına dönüşeceğini ifade etti.

- Lübnan'ın yeni seçim yasası

Bakanlar Kurulunda 16 Haziran 2017'de onaylanan ve meclise gönderilen yeni seçim yasası, seçime katılan her partinin aldığı oy oranında milletvekili çıkarabileceği nispi temsil sistemini içeriyor. Buna göre, Lübnan 15 seçim bölgesine ayrılacak, ayrıca yurt dışında yaşayan Lübnanlılar da seçimlerde oy kullanabilecek.

Lübnan'da meclis seçimleri en son 2009'da yapıldı. Meclis, Mayıs 2013'te görev süresini önce 17 ay, daha sonra 31 ay uzatma kararı aldı. Meclis, Haziran 2017'de onayladığı yeni seçim yasasıyla görev süresini "son kez" uzatarak seçimlerin 6 Mayıs 2018'de yapılması kararı aldı.