Haftanın tarihine bakış

ANKARA (AA) - ABD'nin Chicago kentinde İşçilerin 1 Mayıs 1886'dan itibaren iş gününün 8 saat olması için başlattığı mücadele 1889'da Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatının Paris Kongresi'nde "işçilerin ortak bayramı" olarak kabul edildi.

Amerikalı işçilerin, 8 saatlik iş gününü kabul ettirmek için mücadelesi 1884'te başladı. Chicago'da, Trade-Unions (İşçi Birliği) Kongresi de 1 Mayıs 1886'dan itibaren normal iş gününün 8 saat olarak belirlenmesini kararlaştırdı. 1 Mayıs 1886'da ABD'nin büyük kentlerinde beş binden fazla grev ilan edildi. Polisle grevciler arasında çıkan çatışmalarda bir işçi öldü, çok sayıda işçi yaralandı. 3 gün süren gösteriler sonrasında sendikacılardan dördü idam, dördü ağır hapis cezasına çarptırıldı.

Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatının 1889 Paris Kongresi'nde (II. Enternasyonalin 1. kongresi), işçilerin dayanışmaları amacıyla yılda bir günün ortak bayram ilan edilmesi benimsendi. Amerikalı sendikacıların önerisi üzerine o gün "1 Mayıs" olarak belirlendi.

Türkiye'de 1 Mayıs ilk kez 1921'de kutlandı. Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri mayısın birinci pazar günü tatil yaptı. TSF merkezindeki bayramlaşmadan sonra partinin Genel Başkanı Hüseyin Hilmi Bey ve üç delege, sadrazamı ziyaret etti.

Ankara'da ise Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde, 1 Mayıs 1922'de işçi bayramı kutlandı.

Cumhuriyet'in ilanından sonra 27 Mayıs 1935 tarihli "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun" ile 1 Mayıs "Bahar Bayramı" olarak kabul edildi. 50 yıl aradan sonra ilk açık 1 Mayıs kutlaması, 1975 yılında İstanbul Tepebaşı'nda bir gazinoda yapıldı.

12 Eylül döneminde resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, 30 yıla yakın aradan sonra Nisan 2009'da "Emek ve Dayanışma Günü" olarak resmi tatil ilan edildi.

- Belli başlı öteki olaylar

25 Nisan

1719- Daniel Defoe'nin yazdığı Robinson Crusoe yayımlandı.

1874- Radyo dalgaları üzerinde çalışan ve bu yolla ilk haberleşmeyi sağlayan fizik bilgini Guglielmo Marconi doğdu.

1859- Kızıldeniz ile Akdeniz'i birbirine bağlayacak 101 mil uzunluğundaki Süveyş kanalının kazılmasına, Mısır'ın Akdeniz'deki kıyı kenti Port Said'de başlandı.

1915- Arıburnu Zaferi kazanıldı.

1918- Kars ve Ardahan düşman işgalinden kurtuldu.

1920- TBMM adına Başkan Mustafa Kemal Paşa'nın, "Milleti birlik ve beraberliğe çağıran ve düşman yalanlarına inanılmamasını isteyen" genelgesi yayımlandı.

1925- Mareşal Hindenburg, Almanya'nın halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.

1926- İran'da Rıza Han Pehlevi, kendisini şah ilan etti.

1929- "Zabitler ve askeri memurların 25 yaşını ikmal etmeden evlenmemelerine" ilişkin kanun, TBMM'de kabul edildi.

1932- Başbakan İsmet İnönü, Sovyetler Birliği'ne resmi ziyarette bulundu.

1939- Alman uçak şirketi Lufthansa ile İstanbul-Berlin hattında seferlerin başlaması için sözleşme imzalandı.

1941- Atatürk'ün yaveri, Bilecik Milletvekili Salih Bozok öldü.

1945- 46 ülkeden gelen delegeler Milletler Cemiyetinin yerini alacak "Birleşmiş Milletleri" kurmak üzere San Fransisco'da bir araya geldi. Türkiye, San Francisco'da 46 ülkenin katıldığı BM Uluslararası Örgütlenme Konferansı'na Dışişleri Bakanı Hasan Saka başkanlığında bir heyet gönderdi.

1946- İstanbul Ankara hattında yataklı tren seferleri başladı.

1952- Başbakan Adnan Menderes ve Dışişleri Bakanı Fuad Köprülü, Yunanistan'a resmi ziyarette bulundu.

1953- Cambridge'den iki bilim adamı, kalıtsal özellikleri ebeveynden çocuğa taşıyan "Deoksiribonükleik Asit" (DNA) adını verdikleri molekül yapısını buldu.

1957- Fethiye'de 7,1 büyüklüğündeki depremde 67 kişi öldü.

1962- Anayasa Mahkemesi kuruldu.

1974- Portekiz'de "Karanfil Devrimi": General Antonio Spinola'nın yönettiği askerler, Salazar'ın faşist diktatörlüğünü devirdi.

1974- İtalyan sinema oyuncusu Sophia Loren, Türkiye Gazeteciler Sendikasının konuğu olarak Türkiye'ye geldi.

1986- İstanbul Cumhuriyet Savcılığı "muzır neşriyat" kapsamına alınan "Playboy" dergisinin "poşete konulmasına" karar verdi.

1990- ABD uzay mekiği Discovery'nin mürettebatı, ilk uzay teleskobu Hubble'ı, yer çevresinde alçak bir yörüngeye oturtmayı başardı.

1995- Türk Silahlı Kuvvetlerinin Irak'ın kuzeyine giren 35 bin askerinden 20 bininin geri çekildiği bildirildi.

2000- TBMM'de grubu bulunan 5 siyasi partinin genel başkanları, Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer'i cumhurbaşkanlığına aday gösteren öneriyi imzalayarak, TBMM'ye sundu.

2001- Merkez Bankasına özerklik getiren yasa TBMM'de kabul edildi.

2002- Türkiye'de ilk TV tüpü imalatı yapan Uğurgül fabrikalarının kurucusu Ahmet Uğurlu vefat etti.

2009- Dünya Sağlık Örgütü "domuz gribi" salgınının daha da yayılabileceği uyarısı yaptı. Meksika ve ABD'de ölenlerin sayısı 77'ye ulaştı.

2010- Türkiye Barolar Birliği Başkanı Özdemir Özok, kanser tedavisi gördüğü ABD'de hayatını kaybetti.

2012- Hollanda'da, THY uçağının, 25 Şubat 2009'da İstanbul–Amsterdam seferini yaparken Schiphol Havaalanı'na inişe geçtiği sırada düşmesiyle ilgili soruşturmayı yürüten Haarlem Savcılığı, kimsenin suç işlemediğine karar verdi.

2015 - Nepal'de meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde 8 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

26 Nisan

1930- Mecidiyeköy'de likör fabrikası açıldı.

1936- İlk Türk romancılarından Samipaşazade Sezai 76 yaşında İstanbul'da öldü.

1937- Adolf Hitler'in İspanya'da ayaklanan Falanjist güçlerin lideri Francisco Franco'ya gönderdiği uçaklar, Guernica'yı bombaladı.

1961- Yüksek Seçim Kurulu oluştu.

1986- Rusya'daki Çernobil Nükleer Santrali'nde patlama oldu. 7 milyon kişinin zarar gördüğü patlama nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif bulutlardan Türkiye de etkilendi.

1994- Güney Afrika'da ilk çok ırklı seçimler yapıldı. Oyların yüzde 62'sini alan Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi, seçimlerin galibi oldu.

2005- BM, CHP İstanbul Milletvekili Kemal Derviş'in BM Kalkınma Programı başkanlığına seçildiğini resmen açıkladı.

2006- "Haydar Haydar", "El Vurup Yaremi İncitme Tabip" gibi türküleriyle tanınan Türk halk müziği sanatçısı Ali Ekber Çiçek 71 yaşında İstanbul'da öldü.

2011- Fenerbahçe Kulübü eski Başkanı Güven Sazak, 76 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2012- Pakistan Başbakanı Yusuf Rıza Gilani, Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari hakkındaki bir soruşturmayı engellemekten suçlu bulundu.

2013- Rusya'nın başkenti Moskova yakınlarında bir akıl hastanesinde çıkan yangında çoğu hasta 38 kişi hayatını kaybetti. Binadan yalnızca 3 kişi kaçmayı başardı.

2013 -Türkiye'nin ilk yerli mini haberleşme test uydusu "TÜRKSAT-3USAT" Çin'den fırlatıldı.

27 Nisan

1495- Osmanlı Padişahı I. Süleyman doğdu. Kanuni Sultan Süleyman, Avrupa'da "Muhteşem Süleyman" olarak anıldı.

1521- Portekiz ile İspanya adına seferler düzenleyen ve 9 Mart'ta ulaştığı Filipinler'de imzaladığı ittifak anlaşmasıyla İspanya'ya Büyük Okyanus bölgesindeki ilk müttefikini kazandıran Portekizli kaşif Ferdinand Magellan, Mactan Adası'ndaki yerlilerle girdiği çatışmada öldürüldü.

1908- II. Abdülhamid tahttan indirildi, yerine IV. Mehmed Reşat tahta geçti.

1918- II. Abdülhamid, Beylerbeyi Sarayı'nda öldü.

1927- Türkiye'de ilk radyo yayını başladı. Türk Telsiz Telefon AŞ adıyla çalışmalarına başlayan özel kuruluş, yayınlarını 1938'de devlet radyosu kurulana kadar sürdürdü.

1934- Haftalık resmi tatil, cuma gününden pazara alındı.

1938- Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk antlaşması imzalandı.

1940- Köy Enstitülerinin kuruluşuna ilişkin kanun kabul edildi. Köylünün eğitilmesini, kalkınmasını ve toprağa bağlanmasını amaçlayan Köy Enstitüleri, 1946'dan sonra klasik öğretmen okullarına dönüştürüldü.

1960- Mersin Limanı hizmete açıldı.

1965- Amerika'nın Vietnam Savaşı'na giderek artan şekilde katılması, Fransa'da Paris sokaklarında protesto edildi.

1981- Ünlü ses sanatçısı ve besteci Münir Nurettin Selçuk, 82 yaşında İstanbul'da öldü.

1988- Cardiff'te yapılan Avrupa Halter Şampiyonası'nda ilk kez Türkiye adına uluslararası bir şampiyonaya katılan Naim Süleymanoğlu, bir dünya rekoru kırdı ve 3 altın madalya kazandı.

1992- TRT, Türk Cumhuriyetlerine yönelik uydu televizyon yayınını (Avrasya) başlattı.

1997- Besteci Arif Sami Toker vefat etti.

2006- "Mihrabım Diyerek Sana Yüz Vurdum", "Duydum ki Unutmuşsun Gözlerimin Rengini" gibi şiirlerin sahibi Turgut Yarkent, 90 yaşında GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesinde vefat etti.

2007- TBMM Genel Kurulunda 11. Cumhurbaşkanı seçimi için yapılan ilk tur oylamada Abdullah Gül, 357 oy olarak Anayasa'nın öngördüğü 367 oyu sağlayamadı. CHP, oylamada "toplantı yeter sayısının 367'yi bulmadığı" iddiasıyla ilk turun iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesinde dava açtı.

2009- İstanbul'da yasa dışı "Devrimci Karargah" örgütüne yönelik operasyonda çıkan çatışmada, biri başkomiser 2 kişi hayatını kaybetti. Operasyonda, 6 polis ve bir gazeteci yaralandı, 1 kişi de ölü ele geçirildi.

2011- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, kamuoyunda "çılgın proje" olarak adlandırılan "Kanal İstanbul" projesini İstanbul Kongre Merkezi'nde tanıttı. Erdoğan, İstanbul'un, içinden iki deniz geçen bir şehre dönüşeceğini duyurdu.

2012- Danıştay 10. Dairesi, Milli Eğitim Bakanlığının, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı kutlamalarının Ankara dışındaki illerde, sadece okullarda öğrencilerle kutlanmasını öngören genelgesinin yürütmesini durdurdu.

28 Nisan

1915- "Hilali Ahmer"in adı "Kızılay"a çevrildi.

1936- Mısır'da Kral Fuad'ın beklenmeyen ölümü üzerine 16 yaşındaki Prens Faruk kral oldu.

1945- İtalyan diktatör Mussolini, kurşuna dizildi.

1950- Nightingale Hemşire Koleji İstanbul'da açıldı.

1963- Topraksız köylüler Adana'da yürüyüş yaptı.

1975- CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, Erzincan'da taşlı ve silahlı saldırıya uğradı.

1979- Sovyetler Birliği'nin ilk uçak gemisi Kiev 28, İstanbul Boğazı'ndan geçti.

1980- Abdi İpekçi'nin katil zanlısı Mehmet Ali Ağca, İstanbul'daki yargılamada gıyabında idama mahkum edildi.

1988- Ermeni terör örgütü ASALA'nın kurucusu Agop Agopyan, Atina'da kimliği belirlenemeyen iki kişi tarafından öldürüldü.

1993- İstanbul'daki Ümraniye çöplüğünde, biriken metan gazı nedeniyle patlama meydana geldi. Patlamada 39 kişi öldü.

1999- Terör örgütü elebaşı hakkındaki iddianamede, Abdullah Öcalan'ın idamı istendi. İddianamede, terör örgütüne destek veren ülkeler de tek tek sayıldı.

2003- Kıbrıs Rum Kesimi ile serbest geçişler çerçevesinde 25 binden fazla Rum, KKTC'ye geldi.

2015 - Sosyal paylaşım sitesi Facebook, cep telefonları üzerinden yüz yüze görüşmeyi sağlayan videolu arama özelliğini kullanıma açtı.

29 Nisan

1920- TBMM, "Hıyaneti Vataniye Kanunu"nu onayladı.

1938- Fransız şehircilik uzmanı Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı, Şehir Meclisi'nce kabul edildi. Tarihi yarımada ve Beyoğlu kesimlerini ele alan plan; Ahırkapı ile Harem arasında da yaklaşık 2 kilometre uzunluğunda bir tüp geçit öneriyordu.

1955- Güney Vietnam'da iç savaş patlak verdi.

1959- "Spor Toto", şans oyunları arasına girdi.

1964- Parlamento Muhabirleri Derneği kuruldu.

1979- Türk tiyatro ve sinemasının önemli isimlerinden Muhsin Ertuğrul 87 yaşında öldü.

1980- Gerilim ve korku türünün ünlü yönetmeni Alfred Hitchcock öldü.

2002- Bakanlar Kurulu, Afganistan'daki ISAF Komutanlığının altı ay için Türkiye tarafından üstlenilmesini kararlaştırdı.

2007- Küba'nın 48 yıllık komünist lideri Devlet Başkanı Fidel Castro, tüm yetkileri yeniden devralarak görevinin başına döndü.

2009- Soyadı Nizamnamesinde yapılan değişiklikle, boşanan kadınların hakimin izin vermesi durumunda eşinin soyadını taşımaya devam edebileceği hükmü getirildi.

2012- Basketbolda Beşiktaş Milangaz, FIBA Eurochallange Kupası finalinde Fransız ekibi Elan Chalon takımını 91-86 yenerek Avrupa şampiyonu oldu.

2013- "Susurluk" davasından hükümlü eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar, 3. yargı paketinden yararlandırılarak, Aydın Yenipazar Cezaevi’nden tahliye edildi.

30 Nisan

1030- Gazneliler Devletinin kurucusu Gazneli Mahmud hayatını kaybetti.

1883- Emprosyonizm'in kurucularından Fransız ressam Edourd Manet öldü.

1939- Türkiye'nin de katıldığı New York Dünya Sergisi açıldı.

1945- Adolf Hitler ve iki gün önce evlendiği Eva Braun intihar etti.

1959- İsmet İnönü'nün Uşak gezisinde olaylar çıktı. Polis, halkı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.

1964- Diyanet İşleri Başkanlığı, doğum kontrolünün uygulanmasını, verdiği bir fetvayla kamuoyuna açıkladı.

1967- CHP 4. Olağanüstü Kurultayı sonuçlandı. Kurultayda kabul edilen "ortanın solu" siyasetine karşı çıkan Kayseri Milletvekili Turhan Feyzioğlu'nun liderliğini yaptığı 33 milletvekili ve 15 senatör partiden istifa etti.

1975- Anayasa Mahkemesince 1971'de kapatılan Türkiye İşçi Partisi yeniden kuruldu.

1998- Terör örgütü PKK'nın son kalıntılarını temizlemek amacıyla 39 bin 500 askerin katılımıyla operasyon başlatıldı. 3 günde 77 PKK'lı terörist öldürüldü.

1998- ABD, PKK'yı en tehlikeli terör örgütleri arasında saydı.

1999- Ankara 2 numaralı DGM, terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan'ın yargılamasının 31 Mayıs Pazartesi gününden itibaren İmralı Adası'nda kesintisiz olarak sürdürülmesine karar verdi.

2006- Dünyanın ünlü ekonomistlerinden John Kenneth Galbraith 97 yaşında vefat etti.

2008- Türk Ceza Kanunu’nun 301. Maddesi'ndeki "Türklük" ibaresi "Türk Milleti", "Cumhuriyeti" ibaresi de "Türkiye Cumhuriyeti Devleti" olarak değiştirildi.

2011- Avrupa Yıldız Bayanlar Voleybol Şampiyonası'nda finalde İtalya'yı 3-0 yenen Yıldız Milli Takım, Türkiye'ye, voleybol tarihinde milli takımlar düzeyindeki ilk Avrupa şampiyonluğunu getirdi.

2013- NASA'nın uzay aracı Cassini, Satürn'ün kuzey kutbunda dev kasırgayı görüntüledi.

2013- Hollanda Kraliçesi Beatrix, 33 yıldır oturduğu tahtı büyük oğlu veliaht Prens Willem Alexander'a bıraktı.

2013- Pakistan'da yerel mahkeme, eski Devlet Başkanı Pervez Müşerref'i ülkede iki defa anayasayı askıya aldığı gerekçesiyle ömür boyu siyasetten men cezası verdi.

2013- Tunus'un devrik lideri Zeynel Abidin bin Ali, göstericileri öldürmek suçundan gıyabında bir kez daha ömür boyu hapse mahkum edildi.

1 Mayıs

1707- İngiltere, Galler ve İskoçya, Büyük Britanya olarak birleşti.

1889- "1 Mayıs" işçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.

1908- "Don Camillo"nun yaratıcısı, İtalyan mizah yazarı ve karikatürist Giovanni Guareschi doğdu.

1925- Kıbrıs, İngiltere kolonisi oldu.

1932- Ankara'da Milli Sanayi Sergisi açıldı.

1948- Hürriyet gazetesi, Sedat Simavi tarafından İstanbul'da kuruldu.

1964- Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu.

1975- Vietnam Savaşı sona erdi.

1977- İstanbul'da Taksim'deki 1 Mayıs mitingi sırasında çıkan olaylarda 37 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.

1984- DGM'ler 8 ilde göreve başladı.

1988- Karikatürist ve tiyatro sanatçısı Altan Erbulak 59 yaşında öldü.

2003- Bingöl'de 6,4 büyüklüğündeki depremde 176 kişi öldü, 521 kişi yaralandı.

2004- Avrupa Birliği, Polonya, Slovenya, Slovakya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Litvanya, Letonya, Malta ve Güney Kıbrıs Rum yönetimini saflarına katarak 25 ülkeye ulaştı.

2009- Başbakan Erdoğan kabinede değişiklik yaptı. Bülent Arınç'ın yanı sıra TBMM dışından Ahmet Davutoğlu kabineye giren isimler arasında yer aldı.

2009- 1 Mayıs, otuz yıla yakın aradan sonra "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlandı.

2012- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, Tandoğan Meydanı'nda düzenlenen mitinge katılarak, işçilere seslendi. Çelik, 1977'de Taksim Meydanı'ndaki olaylı mitingin ardından 1 Mayıs kutlamalarına katılan ilk bakan oldu.

2012- UEFA Disiplin Komitesi, Beşiktaş'a ertelemeli olarak 2 yıl UEFA organizasyonlarına katılmama cezası verdi.

2015- NASA'nın Ağustos 2004'te Güneş'e en yakın gezegen Merkür'ü gözlemlemek için fırlattığı Messenger uzay aracı ömrünü tamamlayarak gezegenin yüzeyine düştü.