Adaylık krizi nasıl aşıldı, Akşener nasıl masaya döndü?

Millet İttifakı'nın 2 Mart'ta Saadet Partisi ev sahipliğinde yaptığı toplantı sonrası kriz çıktı. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener’in, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığına itirazıyla başlayan kriz, Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanları Mansur Yavaş ve Ekrem İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı yardımcılığı formülüyle aşıldı.

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener masaya dönerken altı liderin uzlaşmasıyla Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu oldu. Peki bu noktaya nasıl gelindi, dün Ankara'da yaşanan görüşme trafiğinde neler oldu?

BBC Türkçe, Ankara'daki hareketli günün analizini yaptı.

KAPI ARKASI DİPLOMASİSİ İLE ÇÖZÜM

Millet İttifakı’ndaki aday krizi, günlerdir süren gergin toplantılar ve Pazar akşamı yürütülen “kapı arkası diplomasisi” ile çözüldü.
Kılıçdaroğlu’nun adaylığına karşı çıkan ve masaya Yavaş ve İmamoğlu’nun adaylığını getiren, bu öneri kabul görmeyince “aday anketle belirlensin” görüşünde ısrar eden İYİ Parti Genel Başkanı Akşener, geçen cuma günü Millet İttifakı’ndaki 5 partiyle köprüleri atmıştı.

Ancak partisinin tabanında bu karar büyük tepkiye yol açtı ve Akşener’in basın toplantısının ardından çok sayıda partili “istifa ettiklerini” duyurdu. Parti içinde de bazı milletvekili ve yöneticileri, müzakere edilmeden masadan kalkılmasından rahatsızdı. Akşener’in Yavaş ve İmamoğlu’na “adaylık çağrısı” da karşılık bulmamasının ardından, yeniden diyalog için yolları aranmaya başlandı.

5 PARTİ İLE Mİ DEVAM EDİLECEKTİ?

Yaşanan kriz nedeniyle ittifakta yer alan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan ve Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal, cumartesi günü bir araya gelmiş ve daha önce kararlaştırıldığı gibi 6 Mart’ta aday belirlemek için bir araya gelme ve adayı açıklama kararı almıştı. İplerin kopması nedeniyle artık Millet İttifakı’nın “5 partiyle” yoluna devam edeceğine neredeyse kesin gözüyle bakılıyordu.

İTTİFAKTA KRİZ NASIL AŞILDI?

Akşener’in Pazar günü bazı köşe yazarlarına yaptığı “Milletin talebine olur derse, hiç gurur yapmam geri dönerim” açıklamaları ve İYİ Parti’de masaya dönüşü savunan isimlerin sosyal medya paylaşımları, “masaya dönüş sinyali” olarak yorumlandı.

Edinilen bilgiye göre İYİ Parti ile görüşme trafiği başlatan CHP kurmayları, Kılıçdaroğlu ile yaptıkları görüşmeler doğrultusunda, masaya dönüş için Akşener’e “Seçimlerin kazanılması halinde Yavaş ve İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı yardımcısı” olarak yer almaları önerisini götürme kararı aldılar. Akşener’in bu formüle sıcak bakması üzerine Ankara’ya dönen İmamoğlu ve Yavaş ile, toplantı saatine kadar da yoğun görüşme trafiği yürüttüler.

2 KEZ ERTELENDİ, BAŞ BAŞA GÖRÜŞÜLDÜ

Görüşme trafiği nedeniyle, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu’nun ev sahipliğinde 14.00’de yapılması planlanan toplantı iki kez ertelendi ve saat 16.00’ya alındı. Yavaş ve İmamoğlu önce İYİ Parti Genel Merkezi’ne giderek Akşener’le görüştü, daha sonra Saadet Partisi’ne geçerek Temel Karamollaoğlu’na son gelinen durumu bildirdiler.

Uzlaşma zemini oluşması üzerine Kılıçdaroğlu ve Akşener, dışarıda yüz yüze bir görüşme yaptı. Babacan, Uysal, Davutoğlu daha erken saatte Saadet Partisi’ne giderken, toplantıya Kılıçdaroğlu ve Akşener arka arkaya geldi.

Partililer her liderin gelişinde “birleşe birleşe kazanacağız”, “Hak Hukuk adalet”, Akşener ve Kılıçdaroğlu geldiğinde ise “Cumhurbaşkanı Kılıçdaroğlu” ve “Başbakan Akşener” sloganları attı.

Cumhurbaşkanı adayını Karamollaoğlu, “Ben bu toplantılarımız neticesinde aldığımız kararı duyurmayı bir görev addediyorum. Sayın Kemal Kılıçdaroğlu bizim cumhurbaşkanı adayımızdır. Bu görevin hayırlı olmasını diliyorum” sözleriyle duyurdu.

YUNUS EMRE'NİN DİZELERİYLE AÇIKLADI

Aday olarak ilk konuşmasını yapan Kılıçdaroğlu, kendisini aday gösteren 5 lidere teşekkür etti. Yunus Emre’nin “Bölüşürsek tok oluruz, bölünürsek yok oluruz” dediğini anımsatan Kılıçdaroğlu, millet ittifakında yer alan genel başkanların “cumhurbaşkanı yardımcısı” olarak hükümette yer alacağını duyurdu, bir kez daha “Halil İbrahim sofrası” vurgusu yaptı:

“Millet İttifakı'nın kapısı, ortak Türkiye hayalini paylaşan herkese sonuna kadar açıktır. İnanç, düşünce, ideoloji, kimlik ayırt etmeksizin 85 milyon insanımızı yürekten selamlıyoruz.

“Deprem felaketinin bugün birinci ayı. Kaybettiğimiz vatandaşlarımıza bu mübarek berat kandili gecesinde Allah'tan rahmet diliyorum.”

İKİ BAŞKAN İÇİN MADDE EKLENDİ

Kılıçdaroğlu’nun konuşmasının ardından da üzerinde uzlaşma sağlanan “geçiş sürecinin yol haritası” da açıklandı. Başlangıçta 11 madde olarak planlanan yol haritasına, yeni uzlaşma çerçevesinde Mansur Yavaş ve İmamoğlu’nun “cumhurbaşkanının uygun göreceği zamanda cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanacağı” hükmü eklendi.

Toplantıda Yavaş ve İmamoğlu’nun hukuki olarak iki görevi yapıp yapamayacağı da tartışıldı. Seçimler öncesinde cumhurbaşkanı yardımcılığı için görevden istifa gerekmiyor.

Ancak seçimden sonra da iki büyük ilin boş bırakılmaması ve yasal altyapının oluşturulması için iki başkanın konumuyla ilgili cumhurbaşkanına inisiyatif tanınması kararlaştırıldı.

HANGİ MADDELERDE UZLAŞILDI? İŞTE YOL HARİTASI

Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçilse de, Kılıçdaroğlu’nun görevine devam etmesi öngörüldüğü yol haritasında uzlaşılan maddeler şöyle:

- Geçiş Sürecinde Türkiye'yi; Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ilke ve hedefleri ile mutabakata vardığımız referans metinleri doğrultusunda anayasa, yasa, kuvvetler ayrılığı, denge ve denetleme esasları çerçevesinde, istişare ve uzlaşıyla yöneteceğiz.
- Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'e geçişle ilgili Anayasa değişiklikleri, genel seçimde ortaya çıkan TBMM yapısının mümkün kıldığı en kısa sürede tamamlanacak ve yürürlüğe girecektir.
- Geçiş sürecinde Millet İttifakı'na dahil partilerin genel başkanları Cumhurbaşkanı yardımcısı olacaktır.
- Bakanlıkların dağılımı, Millet İttifakı'nı oluşturan siyasi partilerin milletvekili genel seçiminde çıkardığı milletvekili sayısına göre belirlenecektir. İttifak partilerinin her biri kabinede en az bir bakan ile temsil edilecektir. Bakanlıklara paralel olarak kurulmuş Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki politika kurulları ve ofisler lağvedilecektir.
- Bakanların atanma ve görevden alınmaları, mensup oldukları siyasi partinin genel başkanıyla uzlaşı içinde Cumhurbaşkanı tarafından yapılacaktır.
- Geçiş sürecinde cumhurbaşkanı, yürütme yetkisini ve görevini katılımcılık anlayışı, istişare ve uzlaşı esaslarına göre kullanacaktır.
- Cumhurbaşkanlığı Kabinesi'ne (Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar) yetki ve görev dağılımı, Anayasa ve yasalar çerçevesinde çıkarılacak Cumhurbaşkanı kararnamesi ile belirlenecektir.
- Cumhurbaşkanı; seçimlerin yenilenmesi, OHAL ilanı, milli güvenlik politikaları, Cumhurbaşkanlığı Kararları, Kararnameleri ve genel nitelikteki düzenleyici işlemler ile üst düzey atamalarda Millet İttifakına dahil partilerin genel başkanlarıyla uzlaşı içinde karar alacaktır.
- Geçiş Sürecinde yasama faaliyetlerinin iş birliği içinde gerçekleşmesini koordine edecek mekanizmalar oluşturulacaktır.
- Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş sürecinin tamamlanmasıyla birlikte, mevcut Cumhurbaşkanının -var ise- siyasi parti üyeliği sona erecektir.
- Güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçildikten sonra yeni bir seçime gerek olmaksızın 13. Cumhurbaşkanı ve TBMM görev süresini tamamlayacaktır.
- İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediye Başkanları Sayın Cumhurbaşkanının uygun gördüğü zamanda ve tanımlanmış görevlerle Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atanacaklardır.